1. Definicje podstawowych terminów odnoszących się do starożytnej tragedii greckiej (chór, deus ex machina, hamartia, ironia tragiczna, katharsis, pathos, perypetia, rozpoznanie, tragedia).
Chór - grupa osób wypowiadających się zbiorowo i równocześnie w mowie lub piśmie, często z towarzyszeniem ruchów tanecznych. W starożytnej Grecji występu chóru były punktem stałym uroczystości religijnych i przedstawień dramatycznych. Nie dziwi, więc, że właśnie z pieśni chóru wyrosła tragedia, jak i komedia. Moment przełomowy przejście od liryki chóralnej (dytyramb) do formy dramatycznej wprowadzenie przez Tespisa (534 r. p. n. e.)pierwszego aktora, który odpowiadał na pieśni chóru i jego przewodnika (koryfeusza)
Fakultatywnie w tragedii, a w komedii obowiązkowo chór dzielił się na dwa półchóry.
Pieśni chóru w tragedii: parodos, stasimon, exodos, kommos.
Ewolucja koryfeusza: działania dramatyczne (Ajschylos), sędzia i komentator (Sofokles), wykonywanie pieśni lirycznych luźno związanych z akcją (Eurypides, Agaton). W tragedii rzymskiej pieśni pojawiały się już tylko w przerwach między poszczególnymi częściami dramatu (Seneka).
Deus ex machina (łac.) - dosł. „bóg z maszyny. W tragedii antycznej było to rozwiązanie akcji polegające na niespodziewanym pojawieniu się bóstwa na scenie, np. za pomocą specjalnych urządzeń mechanicznych. Dzisiaj, potocznie, oznacza to nagły zwrot akcji, którego nie da się logicznie wyjaśnić i co, do którego nie było wcześniej żadnych jasnych przesłanek.
Hamartia (gr.) - wina tragiczna, błędne rozpoznanie i fałszywa ocena własnej sytuacji przez bohatera tragedii, który nie jest świadomy własnego położenia, jego skutków, okoliczności i przyczyn, przez co, popełnia czyny prowadzące do jeszcze większego zawikłania jego losy i w konsekwencji do katastrofy.
Ironia tragiczna - określa działania tragicznego bohatera, którego czyny, wbrew jego wiedzy i woli prowadzą do katastrofy. Wynika to z przeciwieństwa między świadomością bohatera a jego rzeczywistą sytuacją, którą przedstawia dramat i która znana jest widzom. Jest to wobec tego kategoria estetyczna wytworzona na gruncie antycznej tragedii, ale sformułowana dopiero w czasach nowożytnych.
Katharsis (gr.) - dosł. „oczyszczenie”. Pojęcie odnosi się do celowego odziaływania dzieła na samopoczucie odbiorców. Posługiwali się nim Pitagorejczycy, tłumacząc, że muzyka wpływa oczyszczająca na słuchaczy, powodując doskonalenie ich uczuć. Arystoteles w „Poetyce”, formułując definicję tragedii, stwierdził, że akcja tragiczna wzbudza działanie litości i trwogi, i prowadzi jednocześnie do oczyszczenia takich doznań. Arystoteles rozumiał, więc katharsis nie jako uszlachetnienie uczuć widza, ale wyzwolenie go od nich (widz silnie przeżywa losy bohatera, litość i trwoga pozwalają mu się oczyścić i zachować spokój wewnętrzny).
(…)
… wypowiedzi, wydobywanie wartości znaczeniowej i obrazowej,
Najbardziej ze wszystkich wierszy wolnych odległy od wersyfikacji regularnej.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bibliografia:
1. Arystoteles, Poetyka, przeł. H. Podbielski, Wrocław 1983. 2. Pszczołowska L., Wiersz polski, [w:] Zarys historyczny, Wrocław 1997.
3. Słownik terminów literackich pod red. Michała Głowińskiego, Teresy Kostkiewiczowej, Aleksandry Okopień-Sławińskiej, Janusza Sławińskiego, Wrocław 2000.
4. Urbańska D., Wiersz wolny: próba charakterystyki systemowej, Wrocław 1995.
5
…
… - żałobne pieśni śpiewane wspólnie przez aktorów ze sceny i chór, właściwe tylko niektórym tragediom).
2. Wiersz składniowy i askładniowy w historii wiersza polskiego.
Wiersz wolny dzieli się na:
1. Wiersz wolny składniowy → koniec wersu przypada w miejscu granicy składniowej mocnej (na koniec wypowiedzenia lub koniec zdania składowego w obrębie wypowiedzenia złożonego) lub słabej (na koniec grupy składniowej wewnątrz zdania).
a. wiersz składniowy zdaniowy:
wykorzystuje granice mocne,
typ wiersza zbudowany na zasadzie, że jednostkę budowy wersu stanowi zdanie,
w okresie nowożytnym przeważnie bezrymowy,
wersy - zdania bliskie sobie w sferze znaczenia,
osobny wers stanowią też często równoważniki zdania.
częste zdania złożone: wówczas każda część składowa w osobnym wersie.
b. wiersz składniowy…
…: (przedwojenni jak i powojenni): Staff, Słonimski, Ważyk, Jasturn, Szymborska, Poświatowska, Twardowski.
2. Wiersz wolny antyskładniowy → końce wersów przypadają w takich miejscach ciągu wypowiedzeniowego, gdzie nie występują działy logiczno - składniowe.
najmłodszy typ wiersza wolnego,
rozbijanie granicą wersu spójnych całostek - od tego się zaczęło,
jako zasada budowy pojawił się na początku lat 60,
mocne…
… = doświadczenie, namiętność, cierpienie) - kategoria estetyczna polegająca na przedstawianiu w literaturze i sztuce zjawisk uznanych za monumentalne, doniosłe, nacechowane silnymi emocjami (namiętność, rozpacz). Realizuje się poprzez wybór tematu, typu konfliktów, elementów świata przedstawionego, środków artystycznych typowych stylowi retorycznymi to wszystko ma wywoływać u odbiorcy stany intensywnego napięcia…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)