To tylko jedna z 6 stron tej notatki. Zaloguj się aby zobaczyć ten dokument.
Zobacz
całą notatkę
Artykuły Henrykowskie (12.05.1573 r.)
w 1572 r. umarł bezpotomnie Zygmunt August i próbowano zorganizować państwo w okresie bezkrólewia
obóz protestancki (dysydencki) domagał się na piśmie zasad wyboru nowego króla jego pozycji ustrojowej
wybrano Henryka Walezego, który odmówił przyjęcia i nie obowiązywały
przyjął Stefan Batory (1576 r.)
I akt konstytucyjny; konstytucja wieczysta, niepełna
podstawy organizacji państwa w czasie bezkrólewia
wstęp +21 artykułów
zasady:
władzę państwową sprawowała konfederacja kapturowa
interrex - prymas; reprezentował państwo na zewnątrz i kierował administracją wewnętrzną; miał przeprowadzić wybór króla w drodze wolnej elekcji ( musiał zwołać sejmy: konwokacyjny - zawiązywano konfederację generalną i zatwierdzano skład sądów kapturowych; ustalano czas i regulamin elekcji oraz terminy sejmików przedsejmowych
elekcyjny- więcej posłów niż na zwykłym sejmie; posłowie przedstawiali kandydatów na tron; każdorazowo redagowano pacta conventa (zobowiązania osobiste elekta); obradowano w 3 kręgach: Senat, Izba Poselska oraz szlachta z województw i ziem; w głosowaniu brali również udział przedstawiciele uprzywilejowanych miast; gdy podwójna elekcja o wygranej decydowała siła
koronacyjny - tradycyjnie w Krakowie; sejm nadzwyczajny; koronacja dokonana przez prymasa lub zastępstwo biskupa; potwierdzał uchwały sejmowe podjęte w czasie bezkrólewia
władza oparta na umowie między elektem a szlachtą
zasada wolnej elekcji i zakaz powoływania następcy za życia
król musi zasięgać opinii Senatu w sprawach wojny i pokoju
pospolite ruszenie - opinia Sejmu
Rada 16 senatorów - rezydentów u boku króla (4 stale)
Rady Senatu - senatus consulta
Brak aparatu administracyjnego na szczeblu centralnym
Zwoływanie co 2 lata sejmu (zwykły - ordynaryjny; nadzwyczajny - ekstraordynaryjny)
Prawo wypowiedzenia posłuszeństwa królowi - forma rokoszu, konfederacje Od 1632 r. część przepisów artykułów zaczęto włączać do pacta conventa; z czasem artykuły henrykowskie stały się ich niezmienną częścią
Prawa Kardynalne (1768 r.)
Ustawodawstwo sejmu delegacyjnego, repinowskiego (1676 - 1678)
Charakter ustawy zasadniczej; konstytucja niepełna
Wstęp+24 artykuły
Sejm zgodził się na wyłonienie delegacji - decydowała w imieniu całego sejmu
Ambasador Rosji Repin wymusił decyzje
Miały być wieczyste i niewzruszalne
Liberum veto na sejmach wolnych dla każdego (ugruntowanie zasady)
(…)
… dodatkowo niektóre swoje rozwiązania; kompromis między koncepcją króla a przywódcami Stronnictwa Patriotycznego; wielu autorów: Stanisław August Poniatowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj, sekretarz królewski ks. S. Piattoli
Ważna była opinia publiczna i zdobycie poparcia -> kuźnica kołłątajowska i radziwiłłowska
Wcześniej ustalone i włączone do konstytucji
„prawo o sejmikach” - wykluczyło z sejmików…
…, równość przy obsadzie urzędów i ich dożywotniość)
zwierzchność dominalna nad chłopami
Komisja Edukacji Narodowej - utworzona przez sejm 14.10.1773 r.; wspólna dla Korony i Litwy; przewodniczył prymas; członkowie na 6 lat przez króla; zwierzchność nad całym szkolnictwem; reforma uniwersytetów; program szkolnego wychowania obywatelskiego
Rada Nieustająca (1775 - 1789 r.) - rząd centralny kosztem uprawnień króla; pozbawiona kompetencji prawodawczych i ustrojowych; akty w „imieniu króla w Radzie Nieustającej”; król przewodniczącym; 36 konsyliarzy (radców) powoływanych przez Sejm; w 1776 r. rozszerzono uprawnienia w zakresie ustalania i rozwijania prawa; 5 departamentów
Konstytucja 3 Maja 1791 r.
na 6.10.1788 r. ustalono obrady sejmu; następnego dnia zawiązano akt konfederacji generalnej; marszałkiem…
… kardynalnych
Najwyższym organem władzy jednoizbowy Sejm, który ma zbierać się raz na 4 lata
Potwierdzenie przywilejów szlacheckich
Przywrócono wolną elekcję
Zlikwidowano instytucję plenipotentów miejskich
Rolę rządu pełniła Rada Nieustająca
Reformy uzależnione od zgody Rosji
Organizacja władz przetrwała do wybuchu powstania w 1794 r.
Włączono do traktatu polsko-rosyjskiego z 16.10.1973 r.
Insurekcja Narodowa…
… szlachtę nieposiadającą; osoby uprawnione wypisywano w księgach ziemiańskich; kadencja posłów 2 lata „prawo o miastach królewskich” - przyznano mieszczanom posesjonatom przywileje, które do tej pory przysługiwały tylko szlachcie
Uchwalona w trybie nadzwyczajnym (uproszczona procedura); doszła do skutku w drodze swoistego zamachu stanu;
Obrady 3 maja -> współcześni mieli świadomość, że są świadkami ważnego…
… (np.wykazy statystyczne, szkoły, opieka społeczna)
wykonywanie poleceń centralnych komisji rządowych
Sejm Czteroletni zniósł urząd starosty, powierzając całość funkcji administracyjnych w I instancji komisjom
Miasta - ustawa o miastach królewskich -miast królewskich odtąd wolne; wszystkie takie miasta urządzone jednakowo; prawo miejskie obowiązywało wszystkich mieszkańców; czynne i bierne prawo wyborcze…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)