Uwarunkowania a przyczyny konfliktów

Podmiotami konfliktów społecznych są świadome istoty o mniej czy bardziej bogatym życiu uczuciowym, które są nie tylko racjonalne, ale także emocjonalne, tzn. kierujące się w swoich zachowaniach zarówno rozumem, jak i uczuciami. Konflikty społeczne wynikają z sytuacji konfliktotwórczych. Sytuacje takie są niewątpliwie wytworem swoistych uwarunkowań, które możemy najogólniej podzielić na obiektywne i subiektywne. Każda sytuacja konfliktotwórcza jest określonym procesem, który może, ale nie musi wcale doprowadzić do wybuchu konfliktu. Sytuacja ta może zostać bowiem rozładowana także w sposób bezkonfliktowy, jeżeli zostaną podjęte określone działania np. mediacyjne, wyjaśniające itp. lub też gdy zabraknie po prostu przyczyny konfliktu, a uwarunkowania sytuacji konfliktotwórczej ulegną dezaktualizacji. Aby zaistniała sytuacja konfliktotwórcza doprowadziła do wybuchu konfliktu konieczna jest więc także określona przyczyna (lub zbiór przyczyn). Może się też tak zdarzyć, że pomimo zaistnienia sytuacji konfliktotwórczej i pojawienie się określonych przyczyn konfliktu – konflikt społeczny nie występuje. Dzieje się tak np. wtedy gdy przyczyny konfliktu są zbyt słabe, biorąc pod uwagę istniejącą sytuację konfliktotwórczą. Mogą być to też tylko pseudoprzyczyny, które ze względu na swoje racjonalne lub irracjonalne właściwości nie są w stanie doprowadzić do konfliktu, pomimo istniejącej sytuacji konfliktotwórczej. Czasem gdy takie przyczyny nie są zbyt mocne, aby doprowadzić do konfliktu „wzmacnia" się je sztucznymi przyczynami, mającymi sprowokować dany konflikt. Prowokacje, jako podstępne działania zmierzające do nakłonienia danych ludzi do zachowań pożądanych dla tych, którzy je stosują i na ogół zgubnych dla ulegających prowokatorom, są właśnie często przykładem sztucznych przyczyn konfliktów społecznych.