Prawo wyborcze

System wyborczy

1. W szerokim znaczeniu tego słowa.

Całokształt, który określa tryb przygotowania i przeprowadzenia wyborów oraz rozdzielenie

mandatów.

2. W wąskim znaczeniu tego słowa.

Ogół reguł przesądzających o sposobie ustalania wyniku wyborów.

Dwa rodzaje systemów wyborczych:

1. większościowy - jest jeszcze mieszany

2. proporcjonalny

1. Większościowy - Mandat otrzymuje ten kandydat (w przypadku 1 okręgu mandatowego) lub przypada tej

liście (wiele okręgów mandatowych), która uzyska największą liczbę głosów.

- W sytuacji, kiedy kandydat nie uzyska odpowiedniej liczby głosów, bo głosy uległy

„rozstrzeleniu" zachodzi potrzeba przeprowadzenia II tury głosowania; są różne sposoby:

o Przechodzi 2 kandydatów (lub 2 listy), którzy otrzymali najwięcej głosów.

o Ci sami kandydaci, co w 1. turze, ale wybory oparte są o zasadę większości zwykłej –

względnej. - Różne klauzule zaporowe mogą byś stosowane – kandydaci muszą uzyskać zakładany

próg głosów.

2. Proporcjonalny - Występuje w niewielu krajach (m.in. Belgia, Dania, Norwegia, Szwecja, Portugalia). - Może być stosowany w okręgach wielomandatowych. - Umożliwia podział mandatów pomiędzy ugrupowania polityczne proporcjonalnie do

liczby uzyskanych przez nie głosów.

Mechanizmy, jakie umożliwiają sterowanie polityczną reprezentacją

- Zjawisko nierównej reprezentacji nazywa się mianem MALAPPORTIONMENT.

- Mechanizm taki umożliwia sterowanie reprezentacją np. na korzyść wsi.

- Wprowadzenie mechanizmów prawnych na niekorzyść mieszkańców miast przy

faworyzującym dla wsi rozwiązaniu (to jest tzw. bauer-klausel czyli klauzula

chłopska, pochodzi z XIXw. z Norwegii polegała na tym, że wprowadzano

proporcje reprezentantów - 2/3 musiało pochodzić ze wsi, a 1/3 mogła pochodzić z

miasta).

- Jest to naruszenie zasady równości. Każdy głos powinien mieć tą samą równą

wartość.

I. SYSTEM GŁOSOWANIA PLURALNEGO

- Jego istotą było przyznawanie pewnym grupom wyborców pozycji uprzywilejowanej m.in.

poprzez udzielenie tej grupie dodatkowych głosównp. z tytułu statusu majątkowego czy

wykształcenia.

- System taki występował m.in. w: Francji, Wielkiej Brytanii, Belgii w XIXw., ale także na

początku XX w. w Nowej Zelandii.

II. KURIALNY SYSTEM WYBORCZY

- Wprowadzał specjalne kolegia wyborców nazywane kuriami wyborczymi.

- Był budowany w oparciu o różne kryteria np. majątkowe, zawodowe, narodowościowe,

klasowe.

- Istota polegała na tym, że wprawdzie każdy wyborca dysponował indywidualnie 1

głosem, ale kurie miały prawo wyboru różnej ilości swoich deputowanych do

parlamentu.

- System dość skomplikowany, był stosowany w Austrii i Prusach.  Prusy: 3 kurie według kryterium wysokości opłacanych podatków bezpośrednich.

III. SYSTEM GŁOSOWANIA WIELOKROTNEGO

- Jego istnienie sprawiało, że wyborca miał możliwość kilkakrotnego głosowania (w

miejscu zamieszkania, prowadzenia interesu, w okręgu uniwersytetu, który ukończył).

- Właściwy okręgowi anglosaskiemu.

Od głosowania pluralnego należy odróżnić:

IV. SYSTEM GŁOSOWANIA SKUPIONEGO (kumulatywnego)

- Ma zastosowanie również dzisiaj (rzadko).

- Powszechnie uważa się, że ten system nie stanowi naruszenia zasady równości, ale może

być dopuszczony pod pewnymi warunkami.

- Może mieć zastosowanie jedynie w wielomandatowych okręgach wyborczych.

- Istotą tego systemu jest to, że ustawodawca pozostawia całkowitą swobodę wyborcy, co do

tego w jaki sposób rozdysponuje głosy, którymi dysponuje w wyborach. Np. 5-cio

mandatowy okręg wyborczy – wyborca ma 5 głosów.

- Wyborca może skupić, skumulować wszystkie głosy albo część tych głosów i rzucić na 1

albo więcej kandydatów.

- Znany jest w Szwajcarii.

- Jest dosyć trudny technicznie i dlatego wymaga ustabilizowanego aparatu obsługującego

wybory, nie może być stosowany w wielkich organizmach.

- Wymaga pewnych uwarunkowań zewnętrznych.

Znaczenie

Wybory w demokracji przedstawicielskiej (reprezentacyjnej) są podstawowym sposobem

kreowania organów przedstawicielskich.

W nauce prawa konstytucyjnego wyróżnia się 2 terminy prawa wyborczego:

- Znaczenie przedmiotowe: ogół norm prawnych, które określają sposób przeprowadzania

wyborów do organów przedstawicielskich. - Znaczenie podmiotowe: prawo poszczególnego członka zbiorowego podmiotu

suwerenności do brania udziału w wyborach (bierne i czynne prawo wyborcze).

2. Podstawowe zasady prawa wyborczego

Podstawowe zasady prawa wyborczego to ukształtowane historycznie reguły, które

decydują o kształcie poszczególnych instytucji prawa wyborczego, odzwierciedlone w

konstytucji lub w ustawie nazywanej ordynacją wyborczą albo w obu tych aktach razem.

- powszechność - równość - bezpośredniość - zasada tajności głosowania - coraz częściej zasada wyborów wolnych.