Parlament
KONTROLA to porownanie stanu faktycznego ze stanem prawnie postulowanym, oraz
wyciągnięcie opinii i wnioskow, bez możliwości władczego wpływania na podmiot
kontrolowany, gdyż wtedy zaczyna to być nadzorem;
– PRAWO ŻĄDANIA INFORMACJ I – wynika z samej istoty funkcji kontrolnej (oraz z art. 153 RSejm) → komisje sejmowe mają prawo do zobowiązywania ministrów, kierowników naczelnych organów adm. rząd. oraz innych urzędów i instytucji państwowych do przedstawiania sprawozdań, udzielania informacji, uczestniczenia w posiedzeniach;
* też w wielu ustawach zobowiązanie ministrów do przedkładania sprawozdań w
określonym zakresie komisji lub całej izbie (np. związane z członkostwem w UE);
– PRAWO ŻĄDANIA WYSŁUCHANIA :
* na szczeblu komisji sejmowej to:
→ dezyderaty (art. 159 RSejm) – uchwała komisji zawierająca postulaty w określonej sprawie, przekazywana przez Marszałka adresatowi, którym może być RM, minister, prezes NIK, prezes NBP, Główny Inspektor Pracy i ma 30 dni na ustosunkowanie się do nich; nie ma mocy wiążącej; W razie uznania odpowiedzi za niezadowalającą komisja może ponowić dezyderat, przedłożyć Marszałkowi wniosek o zwrócenie odpowiedzi jako niezadowalającą lub zaproponować Sejmowi podjęcie uchwały czy rezolucji;
→ opinie (art. 160 RSejm) – zawiera stanowisko komisji w określonej sprawie
do wszystkich centralnych organów i instytucji w systemie adm. rząd., a
adresat musi zając stanowisko w terminie do 30 dni; komisja może podjąć
takie działania jak przy dezyderatach;
→ kontrola wykonywania ustaw i uchwał (art. 161 RSejm) – w sprawach związanych z wprowadzaniem w życie i wykonywaniem ustaw i uchwał, a zasady określa Prezydium;
→ wizytacje oraz badania działalności (art. 167 RSejm) – zakładów i spółek z udziałem SP, przedsiębiorstw i instytucji państwowych;
– zasada wyłączności sprawowania przez parlament funkcji ustawodawczej:
* żaden inny organ nie może stanowić aktów o randze ustawy, chyba, że
Konstytucja dopuszcza to w sposób wyraźny;
* kompetencje prawodawcze innych organów mają charakter
podporządkowany, wyjątkowy i interpretowany zwężająco;
– funkcja ustawodawcza dzieli się (doktryna francuska) na:
* funkcję ustrojodawczą → parlament, ale w innej procedurze, a tylko wyjątkowo zatwierdzane w referendum;
* funkcję ustawodawczą sensu stricto;
FUNKCJA KONTROLNA
– odnosi się do rządu i administracji i musi być rozpatrywana na tle 2 zasad:
* rząd pochodzi z parlamentu i przed nim odpowiada → by to było możliwe
konieczne jest posiadanie przez parlament wiedzy o faktycznym funkcjonowaniu rządu;
* istnienie opozycji, która musi mieć wgląd w działania rządu, także wtedy gdy dla większości parlamentarnej nie jest to wygodne;
– możliwe działania:
* prawo żądania informacji → włącznie z obecnością ministrów na posiedzeniach Sejmu;
* prawo żądania wysłuchania → konieczność ustosunkowania się do ocen i sugestii formułowanych przez parlament;
– prawo żądania wykonania → w normalnych sytuacjach jest niedopuszczalne, gdyż jest złamaniem istoty zasady trójpodziału władz, choć Konstytucja przewiduje wyjątki związane z wprowadzeniem lub utrzymaniem stanów nadzwyczajnych:
* decyduje o wojnie i pokoju (art. 116);
* zgoda sejmu jest konieczna dla rozp. Prezydenta o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego (art. 231);
* zgoda sejmu jest konieczna dla przedłużenia terminu konstytucyjnego stanu klęski i wyjątkowego (art. 232);
FUNKCJA KREACYJNA
Polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu innych organów konstytucyjnych państwa oraz osób wchodzących w skład tych organów, a zwłaszcza na egzekwowaniu ich odpowiedzialności.
1. Prezydent – izby (jako ZN) mogą uznać trwałą niezdolność Prezydenta (art. 131 ust. 2 pkt. 4) lub postawić Prezydenta przez Trybunałem Stanu (art. 145);
2. Rada Ministrów – związana z funkcją kontrolną;
3. Ministrowie – związana z funkcją kontrolną;
4. TK – wszyscy wybierani przez Sejm (art. 194 ust. 1), a odwołanie jest niemożliwe (zasada niezawisłości);
5. TS – wszyscy wybierani przez Sejm, a przewodniczącym z urzędu jest Pierwszy Prezes SN (art. 199 ust. 1 i 2);
6. prezes NIK – wybierany przez Sejm za zgodą Senatu (art. 205 ust. 1);
7. PRO – wybierany przez Sejm za zgodą Senatu (art. 209 ust. 1);
8. PRD – wybierany przez Sejm za zgodą Senatu (ustawa o RPD);
9. KRRiTV – 4 przez Sejm, 2 przez Senat, 3 przez prezydenta (art. 214 ust. 1)
10. prezes NBP – wybierany przez Sejm (art. 227 ust. 3);
11. Rada Polityki Pieniężnej – po 1/3 składu przez Sejm i Senat (art. 227 ust. 5);
12. Krajowa Rada Sądownicza – 4 przez Sejm, 2 przez Senat (art. 187 ust. 1);