Dobry obserwator

Wbrew pozorom, pełnienie roli obserwatora nie jest sprawą łatwą. Nie wymaga jednak

żadnych specjalnych zdolności, lecz określonego stanu umysłu oraz opanowania szeregu

umiejętności:

- Zainteresowanie ludźmi i zjawiskami, będącymi przedmiotem obserwacji. Trafności i

wnikliwości obserwacji sprzyja, gdy osoba chce poznać dane stanowisko, zależy jej na zdobyciu informacji, ciekawi ją jak zachowują się ludzie w określonych sytuacjach.

- Aktywność umysłowa, polegająca głównie na umiejętności skupiania uwagi na tym, co się

dzieje w otoczeniu. Główną trudnością, z jaką stykać się może obserwator, dotyczy koncentracji na zjawiskach, na które trzeba zwracać uwagę zgodnie z celami i przyjętym planem, a pomijaniu innych, które mogą się narzucać ze względu na swą wyrazistość lub nagłość pojawienia się.

- Spostrzegawczość, czyli umiejętność dostrzegania chwilowych, subtelnych aspektów

ludzkich zachowań i wzajemnych relacji. Osoba spostrzegawcza potrafi zarejestrować czyjś

mimowolny grymas twarzy lub mało wyraźny gest, jest wrażliwa na zmiany tonacji głosu i

szczegóły ubrania. Umiejętność ta przejawia się zarówno w szybkości dostrzegania takich

szczegółów, jak i ich rejestracji.

- Postawy w stosunku do wykonywanych zadań . Chodzi tu o ogólne ustosunkowanie się

osoby do podejmowanych prze nią zadań, co znajdować powinno wyraz także w podejściu do obserwacji. W przypadku tego zadania wyróżniającymi się aspektami tej postawy jest rzetelność i dokładność. Obserwator powinien starać się maksymalnie dokładnie i wnikliwie realizować zadania, wynikające z pełnionej prze z siebie roli i reguł, ustalonych przez osoby, zbierające dane. Oznacza to rezygnację z własnych skłonności, upodobań, a nawet słabo uświadamianych nawyków, w imię podporządkowania się celom i zadaniom obserwacji. Dobry obserwator widzi i rejestruje to, co powinien, a nie to, co jemu wydaje się ważne lub ciekawe. Oprócz rzetelności ważna jest także dokładność. Wszelka niedbałość, niezbyt precyzyjne notowanie spostrzeżeń, pomijanie pewnych danych, uznawanych za nieistotne, obniża drastycznie wartość danych zebranych za pomocą tej techniki.

- Wiedza o obserwowanym zjawisku . Wiele racji tkwi w porzekadle, iż ten, kto wie więcej,

także widzi więcej. Jeśli się wie, jak przejawia się agresja wśród dzieci przedszkolnych, to

znacznie łatwiej można ją rejestrować obserwując grupkę bawiących się dzieci. Wiedza

ukierunkowuje uwagę; dzięki niej jesteśmy nastawieni na spostrzeganie tego, co istotne. Trzeba jednak zaznaczyć, że wiedza na dany temat może czasami utrudniać obserwację. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy osoba obserwująca kieruje się własną wiedzą o danym zjawisku, która nie jest zgodna z sugestiami osób, zbierających dane. Występująca wówczas rozbieżność spowodować może, że obserwator kierować się będzie własnymi kategoriami i rejestrować będzie to, co sam uznaje za ważne, wskutek czego jego obserwacje będą odbiegać od przyjętych założeń i nie będą porównywalne z danymi innych obserwatorów.