Karol Marks

Zdaniem Marksa nie zmienia się tylko i

wyłącznie gospodarka, system gospodarczy. Również społeczeństwa ulegają zmianie.

Społeczeństwa lub szerzej mówiąc cała ludzka cywilizacja się zmienia, ewoluuje. Tutaj ekonomia

powinna być tego świadoma, powinna odpowiednio modyfikować, dostosowywać teorie

ekonomiczne do tych ewolucji, do tych zmian, które zachodzą w całej ludzkiej cywilizacji.

Dostrzeżenie tych symptomów zmian spowodowało iż Marks wysunął własną wizję rozwoju

społeczeństwa, a nawet całej ludzkiej cywilizacji. Gospodarka ulega zmianom, ulega ewolucji,

przekształceniom społeczeństwo, przekształceniom ulega cała ludzka cywilizacja, znajduje się w procesie ciągłych zmian. Dostrzegając te zmiany Marks wysunął własną koncepcję tego jak te zmiany następowały. Tą koncepcję można przedstawić jako formację społeczno-gospodarczą. Polega to na tym, iż

Marks w dotychczasowym rozwoju ludzkości od najwcześniejszych okresów cywilizacji ludzkiej

wyróżnił 5 formacji społeczno-gospodarczych, 5 systemów społeczno-gospodarczych:

1. wspólnota pierwotna

2. niewolnictwo

3. feudalizm

4. kapitalizm

5. socjalizm (najwyższą jego formą miał być komunizm

Ekonomia klasyczna, którą poznaliśmy, ekonomia Adama Smitha i Dawida Ricardo bez

wątpienia nosi silne piętno okoliczności w jakich ci autorzy żyli. A. Smith żył na początkowym

etapie rozwoju przemysłowego Anglii, na początkowym etapie rewolucji przemysłowej kiedy ten rozwój nie nabrał aż takiego tempa, stąd też ten optymizm w opisie sytuacji, w opisie

społeczeństwa, gospodarki, ta harmonia którą Smith dostrzegał. Później tej harmonii nieco zabrakło, stąd też takie pesymistyczne wnioski D. Ricardo dotyczące tego iż właśnie pod wpływem ceł zbożowych zyski kapitalistów maleją bogacą się jedynie właściciele ziemi. Widać, że ta ekonomia była uprawiana w silnym uzależnieniu od okoliczności, do warunków historycznych, od warunków politycznych, gospodarczych oraz społecznych.

Ten fakt stał się podstawową osią krytyki K. Marksa. Krytyki skierowanej przeciwko ekonomii

klasycznej. Marks uważał że ekonomia klasyczna stworzona przez Adama Smitha i Dawida Ricardo jest teorią, która została stworzona przez burżuazję w chwili umacniania się systemu

kapitalistycznego. W ściśle określonych okolicznościach historycznych i przez ściśle określoną

grupę, która dostrzegała pewne interesy, która widziała własne korzyści lub też korzyści innych, które mogą być osiągnięte dzięki uprawianiu ekonomii w ten a nie inny sposób.

Nie była to, zdaniem Marksa, ekonomia uniwersalna, ekonomia która formułowałaby takie

prawa, które miałyby powszechną moc obowiązującą, które obowiązywałyby zawsze i wszędzie, we wszystkich okolicznościach niezależnie od sytuacji. Była to ekonomia skrojona do potrzeby chwili, do konkretnej sytuacji w jakiej znalazło się konkretna społeczeństwo brytyjskie. O tym, że nie jest to ekonomia uniwersalna, które formułuje pewne ogólne prawa o powszechnej mocy obowiązującej były zdaniem Marksa konflikty które narastały w społeczeństwach. Nie tylko w społeczeństwie brytyjskim, ale również w innych społeczeństwach państw zachodnich. Zwłaszcza konflikty między kapitalistami a proletariatem, robotnikami. Stąd łatwo wyciągnąć wniosek, że ta ekonomia klasyczna stworzona przez Smitha i Ricardo być może dobrze opisywała panujące stosunki społeczne na wczesnym etapie rozwoju kapitalizmu, natomiast nie dawała sobie rady, nie potrafiła wyjaśnić zjawisk, które miały miejsce w II połowie XIX wieku okresie w którym żył Marks wtedy bowiem dały o sobie znać pewne trendy, które przesądziły, o tym że ten system kapitalistyczny zmienia się, ewoluuje, przekształca się i Karol Marks jako jedyny dostrzegł kierunek tych przekształceń. Ten system kapitalistyczny zdaniem Marksa zmierza w stronę socjalizmu, przekształca się w system socjalistyczny. Natomiast ekonomia klasyczna ze względu na ograniczenia (z powodu że nie jest ekonomią uniwersalną) nie

nadąża za przemianami systemu gospodarczego.