Finanse i bankowość

Wspołcześnie podatek definiujemy jako świadczenie:

1. Pieniężne,

2. Powszechne,

3. Przymusowe,

4. Bezzwrotne,

5. Nieodpłatne,

6. Nakładane jednostronnie przez związek publiczno-prawny (państwo, organizację samorządową),

w celu sfinansowania potrzeb publicznych i społecznych.

Geneza i definicja podatku – podstawowym warunkiem ekonomicznym powstania podatku było wytworzenie nadwyżki finansowej przez producentów i ich rodziny. Kolejnym warunkiem było powstanie państwa, wzrost jego funkcji i klas społecznych. Spowodowały one wzrost wydatków na realizację wzrastającej roli państwa. Nieodzownym warunkiem wprowadzenia podatku było wydzielenie majątku państwowego z majątku królewskiego. Podatek mógł powstać przy spełnieniu wszystkich tych warunków łącznie. Początkowo podatek miał postać naturaliów. Składały się na nie daniny oddawane w zbożu i w bydle. W późniejszym czasie (IV wieku p.n.e.) w starożytnym Rzymie i starożytnej Grecji

podatki pobierano w pieniądzu.

Społecznie akceptowalny rozkład obciążeń podatkowych – głównym zadaniem systemu

podatkowego jest dostarczenie określonej wielkości dochodów budżetowych. System podatkowy jest bardzo mało skutecznym narzędziem polityki społecznej, a redystrybucja dokonywana w ramach systemu jest kosztowna i mało efektywna. To zadanie znacznie lepiej spełniają wydatki socjalne. Podatki pośrednie mimo zastosowania stawki obniżonej mają charakter regresywny. Dlatego też, aby utrzymać neutralność systemu podatkowego niezbędna jest progresja w podatkach dochodowych od osób fizycznych. Umiarkowana progresja znajduje również doskonałe uzasadnienie na gruncie teorii podatków. Zgodnie bowiem z zasadą możliwości podatkowej (ability to pay) osoby o wyższych dochodach mogą ponosić wyższe obciążenia podatkowe. Ma to również uzasadnienie oparte na krańcowej użyteczności pieniądza. Użyteczność ta maleje w miarę wzrostu dochodu, więc złotówka

podatku jest najbardziej dotkliwa dla podatnika o niskich dochodach.

Przesłanki powstania budżetu państwa:

- rozwój stosunków towarowo-pieniężnych,

- wydzielenie z majątku panującego majątku państwa,

- rozwój parlamentaryzmu,

- rozwój funkcji państwa,

- rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych.

Definicja budżetu państwa (BP):

Budżet jest planem finansowym państwa, zestawiającym dochody i wydatki w roku kalendarzowym,

uchwalanym w formie ustawy określającej źródła dochodów i rodzaje wydatków.

Funkcjonowanie BP jest zdeterminowane przepisami prawnymi, ktore są zawarte w:

- Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

- Ustawie o finansach publicznych,

- Ustawach budżetowych,

- Ustawach podatkowych,

- Ustawach okołobudżetowych.

Funkcje BP:

1. Ekonomiczne:

- alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna, fiskalna, kredytowa, transferu.

2. Polityczne:

- ustrojowa, demokratyczna.

Zasady budżetowe – to reguły dotyczące prawidłowego wykonywania czynności związanych

z funkcjonowaniem budżetu. Są to głównie zasady:

1. Równowagi – zrównoważenie wydatków BP z jego dochodami. Jeżeli w budżecie występuje niedobór dochodów w stosunku do jego wydatków, to jest to deficyt budżetowy. Jeśli wpływy BP przewyższają jego wydatki, to jest to nadwyżka budżetowa.

2. Zupełności (powszechności) – w budżecie powinny zostać uwzględnione wszystkie dochody i wydatki państwa.

3. Jawności – prace parlamentu nad budżetem są jawne; sama ustawa jest publikowana; jej treść jest dyskutowana w środkach masowej informacji.

4. Jednoroczności – respektowanie rocznego czasu trwania budżetu.

5. Operatywności – opracowywanie budżetu w układzie podmiotowym, czyli wskazanie zadań i środków budżetowych dla konkretnych podmiotów.

6. Jedności – objęcie jednym planem-budżetem wszystkich dochodów i wydatków państwa.

Wyróżnia się tu jedność formalną (budowanie całego bilansu systemu finansów publicznych,

obejmującego budżet władz centralnych i budżety jednostek samorządowych) i materialną

(wszystkie dochody BP są przeznaczone na pokrycie wszystkich jego wydatków).