Sytuacja w trzech zaborach po powstaniu styczniowym

Sytuacja w trzech zaborach po powstaniu styczniowym ZABÓR ROSYJSKI
Klęska powstania styczniowego oznaczała dla Królestwa Polskiego oraz tak zwanych ziem zabranych (obszary Litwy, Białorusi i Ukrainy należące przez rozbiorami do Rzeczypospolitej Obojga Narodów), zaostrzenie represji, sankcje gospodarcze i polityczne. Zlikwidowano całkowicie Królestwo Polskie oraz odrębne dla Kongresówki: Radę Stanu, Radę Administracyjną, budżet, Bank Polski. Kraj Nadwiślański podzielono wzorem ziem rosyjskich na gubernie, na czele których stał generał-gubernator. Wprowadzony w 1861 roku stan wyjątkowy, pozwalający chociażby na szybkie sądzenie osób podejrzanych o działalność wywrotową, przedłużono do początków XX wieku. Przeprowadzono masowe aresztowania, egzekucje i wywózki na Syberię. Masowo konfiskowano majątki polskiej szlachty . Wszelka działalność polityczna została zakazana. Podobnie jak na obszarze zaboru pruskiego uderzono w Kościół katolicki, widząc w nim czynnik propagujący polskie postawy: biskupów podporządkowano nieuznawanemu przez papieża Kolegium Katolickiemu w stolicy imperium rosyjskiego, Petersburgu. Zlikwidowano kościół unicki (grecko-katolicki), zmuszając jego wyznawców do przejścia na prawosławie. Z ziem zabranych wywożono na wschód całe zaścianki szlacheckie, zabroniono Polakom nabywać tam ziemię.
Polityka rusyfikacyjna dotknęła urzędy (rosyjski jako jedyny język urzędowy, zastępowanie urzędników polskich rosyjskimi), przede wszystkim jednak skupiono się na szkolnictwie. Twórcą i realizatorem polityki rusyfikacyjnej w oświacie był w latach 1879 - 1897 Aleksandr Apuchtin. Za jego rządów wprowadzono do szkół język rosyjski jako wykładowy (wszystkie przedmioty oprócz religii). Zamknięto warszawską Szkołę Główną otwierając na jej miejsce uniwersytet rosyjski. Ze względu na kurczenie się sieci szkół oraz spadek poziomu nauczania wzrastał analfabetyzm, za to szerzyło się donosicielstwo i wzajemne szpiegowanie się uczniów.
ZABÓR PRUSKI
Na losy ziem polskich zaboru pruskiego w drugiej połowie XIX wieku wpłynął najbardziej proces zjednoczenia Niemiec i polityka jego głównego architekta, kanclerza Bismarcka. Zgodnie z jego wizją nowe Niemcy miały być państwem scentralizowanym, bez odrębności narodowych, a tym bardziej bez uwidaczniania tych odmienności w instytucjach państwowych czy polityce oświatowej, kulturalnej i gospodarczej. Stąd włączenie Poznańskiego do Związku Północnoniemieckiego w 1867 roku.
Kanclerz niemiecki Bismarck skierował swoje ostrze antypolskiej polityki przede wszystkim przeciwko Kościołowi katolickiemu ( Kulturkampf ). Nasilono germanizację szkół urzędów, nawet nazwy miejscowości zmieniano na niemieckie. Polscy nauczyciele musieli pracować w głębi Niemiec, a na ziemie polskie przysyłani byli nauczyciele narodowości niemieckiej. Na tle wprowadzenia języka niemieckiego na lekcje religii doszło do buntu uczniów we Wrześni w 1901 roku. W 1908 roku władze niemieckie w walce z polskością posunęły się do uchwalenia ustawy, ochrzczonej przez Polaków "kagańcową", bo zabraniała używania języka polskiego podczas publicznych zebrań na terenach, gdzie ludność narodowości polskiej nie stanowiła więcej niż 60 proc. ogółu mieszkańców.

(…)

… na tych przekształceniach skorzystali. Namiestnik cesarski w Galicji Agenor Gołuchowski uzyskał pewne uprawnienia dla języka polskiego w sądach i urzędach, starał się zamieniać urzędników niemieckich Polakami, jako zwolennik pracy organicznej przyczynił się do ufundowania Akademii Umiejętności w Krakowie i Lwowskiej Szkoły Politechnicznej. Znacznemu rozszerzeniu uległy uprawnienia instytucji politycznych Galicji: Sejmu…
... zobacz całą notatkę