R o u s s e a u
J. Baszkiewicz F. Ryszka Historia doktryn politycznych i prawnych., H. Olszewski, M. Zmierczak Historia doktryn politycznych i prawnych. P. Manent Intelektualna historia liberalizmu., Cz. Porębski Umowa społeczna: renesans idei., źródła (Umowa społeczna., Rozprawa o nierówności.) J e a n J e a c q o u e s R o u s s e a u urodził się w Genewie w 1712 r. Był synem ubogiego zegarmistrza, kondycji bardziej plebejskiej niż nawet średnio mieszczańskiej. Ojciec Jana Jakuba miał romantyczne usposobienie, a także interesował się antykiem. Wiadomo, że ojciec z synem czytali z upodobaniem Żywoty wielkich mężów Plutarcha. Młody Jan Jakub poznał przez to polityczną tradycję starożytności, do której żywił odtąd wielki szacunek. Oddziałał na niego również polityczny duch Genewy, gdzie od czasów Kalwina praktykowano elementy demokracji bezpośredniej. Rousseau nie odebrał jednak żadnego systematycznego wykształcenia; do końca życia był samoukiem. W 1728 r. opuścił rodzinne miasto i od tego czasu wiódł tułaczy i dramatyczny żywot. Był grawerem, nauczycielem muzyki (w ogólności - był wielce utalentowany muzycznie: wynalazł specjalną notację dla dźwięków, ogłoszoną w pracy Rozprawa o nowej muzyce., 1743, napisał List o muzyce francuskiej, 1753 oraz skomponował wcale udaną operę Wiejski wróżbiarz, 1752, którą grano w Paryżu; pozostawił po sobie także Słownik muzyczny, nie ogłoszony za jego życia), a nawet lokajem. Zaczął jako kalwinista, potem przeszedł na katolicyzm (pod wpływem baronowej de Warens, swej długoletniej protektorki), ale w końcu wrócił do swego pierwszego wyznania, by odzyskać obywatelstwo Genewy, aczkolwiek nigdy do niej nie wrócił na stałe.
Rok 1748 był decydujący dla dalszego rozwoju Rousseau. W Paryżu poznał Denisa Diderota i innych encyklopedystów. Zapewne ta znajomość miała wpływ na to, że zdecydował się na udział w konkursie, ogłoszonym przez Akademię w Dijon. Pytanie konkursowe brzmiało: czy rozwój nauk i umiejętności przyczynia się do postępu moralnego ludzkości? Rousseau zawarł odpowiedź w dziele Rozprawa o naukach i umiejętnościach, które przyniosło mu duży rozgłos. Kolejne jego dzieło, mianowicie Rozprawa o źródłach nierówności pomiędzy ludźmi gwałtownie atakowało absolutyzm. Bardzo to spodobało się w Paryżu, oczywiście nie w kołach zbliżonych do władzy, ale w salonach literackich. Dowodem uznania było m.in. to, że jedna z arystokratek (pani d´Epinay) ofiarowała mu willę, nazwaną „Ermitage”. Tam Jan Jakub napisał swe najważniejsze dzieła: romans Nowa Heloiza (1761; jest to utwór romantyczny, a nie sielanka w stylu Oświecenia), najważniejsze swe dzieło, rozprawę Umowa społeczna (1762) i traktat pedagogiczny Emil (1762). Dwa ostatnie utwory były na tyle obrazoburcze, że Rousseau nie miał dla siebie miejsca ani w Paryżu, ani w Genewie (
(…)
… (w tej sytuacji sympatia Rousseau dla demokracji szlacheckiej w Polsce i liberum veto nie zaskakuje, aczkolwiek z powodów praktycznych godził się na wiążący charakter większości). To samo decydowało o wyborze demokracji bezpośredniej jako formy rządzenia najbardziej zgodnej z wolą ludu i sposobem jej artykulacji. Lud jest także suwerenem i to niezbywalnym. To różniło Rousseau od większości innych teoretyków umowy społecznej, np. Hobbesa, którzy utrzymywali, że kontrakt polityczny zasadniczo polega na tym, że ludzie oddają władzy część swojej suwerenności. Wedle Jana Jakuba jest to niemożliwe. Można przekazać władzę, ale nie wolę, a właśnie ta ostatnia jest źródłem suwerenności. Z podobnego powodu, suwerenność ludu nie może być ograniczona, ale nie dlatego, jak w doktrynie brytyjskiej, że suweren…
… wychowanie moralne. Zdaniem Rousseau wychowanie powinno sprowadzać się do umożliwienia dziecku swobodnego wzrostu i dojrzewania oraz chronienie tego rozwoju przed zgubnymi wpływami zewnętrznymi. Chodziło o tak zwane wychowanie negatywne, odrzucające wszystkie środki, zmierzające do urabiania dziecka, do realizowania celów i ideałów narzuconych z zewnątrz. Swój program wychowawczy odnosił do człowieka…
… na tematy publiczne. W 1771 r. napisał dzieło interesujące dla czytelnika polskiego, mianowicie Uwagi o rządzie polskim z projektem reform Rzeczypospolitej. Rousseau doradzał Polakom, by reformując państwo, nie zapominali swej tradycji. Dotyczyło to m.in. liberum veto, które Janowi Jakubowi podobało się z uwagi na jego sympatie do demokracji i powszechnego konsensusu. Pracował też nad swoją autobiografią…
… świata, stanem dla człowieka najlepszym. Są tu już zaczyny przyszłych nieszczęść, ale był to złoty środek między gnuśnością stanu pierwotnego, a gorączkowym szamotaniem się naszych ambicji. Zdaniem Rousseau, ludzie cywilizowani zastali na tym szczeblu narodzin społeczeństwa pierwotne ludy Ameryki; pochwala ich sytuacji zdradza wpływ modnej koncepcji dobrego dzikusa. W stanie narodzin społeczeństwa…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)