Pieniądz - powszechnie akceptowany środek wymiany dóbr i usług oraz miernik ich wartości, także środek tezauryzacji oraz środek zwalniania z zobowiązań; ta ostatnia funkcja może być realizowana przez dobrowolną akceptację przez wierzyciela p. przedstawionych do zapłaty albo poprzez przymus prawny, wyrażony formułą "prawny środek płatniczy", która mówi, że p. przedstawiony do zapłaty, ma moc zwalniania ze zobowiązań a wierzyciel nie ma prawa odmówić jego przyjęcia; nie zawsze p. spełnia wszystkie wymienione funkcje, np. podczas inflacji przestaje być środkiem tezauryzacji oraz miernikiem wartości. Dla określenia istoty pieniądza, duże znaczenie ma pojęcie obiegu pieniężnego, współcześnie różnie definiowane: M-1 to zasoby pieniężne w ręku ludności + rachunki czekowe a vista (czyli obieg pieniężny w tradycyjnym sensie); M-2 to M-1 plus małe (do 100 tys. dol. USA) wkłady oszczędnościowe i certyfikaty depozytowe; M-3 to M-2 plus waluta bankowa, dokumenty handlowe i obligacje skarbowe,
precyzyjne rozgraniczenie powyższych kategorii zależy od specyficznych cech rynku pieniężnego w poszczególnych krajach. Rodzaje pieniądza: 1) pieniądz kruszcowy w pierwotnym znaczeniu oznaczał system ,w którym wartość kruszcu w monetach, będących w obiegu, odpowiadała nominalnej wartości tych monet; w znaczeniu, które upowszechniało się w XVIII-XIX w., p. kruszcowy oznaczał system, w którym w obiegu były banknoty wymienialne na żądanie na kruszec przez instytucję emisyjną; w takim systemie rozmiary obiegu pieniężnego były limitowane przez zasoby kruszcu, choć pokrycie kruszcowe obiegu mogło być mniejsze niż 100%.
2) pieniądz zdawkowy - każdy p. istniejący w postaci monet lub biletów pieniężnych, który reprezentuje określoną wartość jedynie w sposób symboliczny, a jego siła nabywcza wynika nie z wartości materiału, z jakiego jest wykonany, lecz z prawnego przymusu przyjmowania nim zapłaty; w większym znaczeniu - drobny, nie oparty na kruszcu bilon. 3) pieniądz rozrachunkowy - p. nie istniejący w sensie fiz., funkcjonujący jedynie jako umowna wartość rachunkowa; takie cechy p. rozrachunkowego czyniły go odpornym na "psucie monety" (obniżanie wartości szlachetnego kruszcu w monecie i zmniejszanie jej ciężaru), przez co stał się czynnikiem stabilizującym system pieniężny w epoce pierwszych banków publicznych; podobne cechy czynią współcześnie p. rozrachunkowy środkiem regulowania zobowiązań międzynarodowych (SDR, ECU, rubel transferowy).
4) pieniądz międzynarodowy - p. akceptowany poza granicami kraju, który go emituje, używany w transakcjach międzynarodowych.; do czasu wielkiego kryzysu gospodarczego 1929-1933 zobowiązania międzynarodowe regulowano przepływami złota; po II wojnie świat. funkcję p. międzynarodowego spełniał dol. USA, po 1958 również inne waluty zach., od lat 70. pełnią ją także międzynarodowe jednostki rozrachunkowe - SDR i ECU.
(…)
… wymienialność na złoto lub inne waluty wymienialne na złoto. Wielki kryzys gosp. 1929-33 przyniósł odejście od systemu waluty kruszcowej.
W 1944 podczas konferencji w Bretton Woods (USA)postanowiono powołać do życia Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), który stawiał sobie na cel stabilizację międzynarodowych stosunków walutowych. System z Bretton Woods (zw. też Dollar Standart) polegał na dążeniu do wzajemnej wymienialności walut wg. sztywnych kursów (tolerancja 1%); IMF wymagał określenia parytetu waluty w złocie, ale nie wynikał z tego obowiązek wymiany na złoto; większość walut zachodnioeuropejskich osiągnęła wymienialność w 1958. Na początku lat 70. system z Bretton Woods uległ destabilizacji, co spowodowało przejście IMF na system płynnych kursów. W 1976 postanowiono zaniechać określenia…
… lokat; tezauryzacja nasila się w okresach kryzysów gospodarczych, przyspieszonej inflacji, wojny; zmniejszenie ilości pieniądza w obiegu i depozytów bankowych ogranicza konsumpcję, podaż kredytów i powoduje spowolnienie gospodarczej aktywności. Historia pieniądza
Pieniądz wyłonił się spośród wielu towarów jako towar szczególny, ułatwiający wymianę; najczęściej były to skóry, futra, kawałki tkanin…
… z Ameryki spowodował deprecjację srebra w stosunki do złota. Złoty polski pojawił się jako jednostka rozrachunkowa (równowartość 30 gr) w połowie XV w., a jako realna moneta w 1564.
Powstanie banków publicznych u progu czasów nowożytnych przyniosło rozwój pieniądza rozrachunkowego. W XVII w. powstały pierwsze banki emisyjne (Sveriges Riksbank 1668, Bank of England 1694) i pojawiły się w Europie pieniądze…
… zrzeszone w Łac. Unii Monetarnej) - na bimetalizm; niedogodności bimetalizmu powodowały stopniowe rozszerzenie systemu Gold Standart. System waluty kruszcowej w XIX w. oznaczał, że w obiegu były banknoty, wymienialne na życzenie przez bank centralny na kruszec.
I wojna światowa przyniosła powszechne odejście od tej wymienialności; po zakończeniu wojny w większości krajów w niej uczestniczących doszło…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)