M o n t e s q u i e u
J. Baszkiewicz F. Ryszka Historia doktryn politycznych i prawnych., H. Olszewski, M. Zmierczak Historia doktryn politycznych i prawnych., P. Manent Intelektualna historia liberalizmu., źr (O duchu praw.)
M o n t e s k i u s z pochodził ze starej szlacheckiej rodziny, był więc silnie związany z arystokracją. Miało to wpływ na jego przyszłe dzieła. Przez pewien okres czasu pełnił funkcję radcy prawnego, a następnie został prezesem parlamentu w Bordeaux. Jednak praktyka prawnicza go nie pociągała. Sprzedał swój urząd i wiele lat spędził na podróżach po Europie, studiując prawo, obyczaje i ustroje polityczne. Monteskiusz posiadał talent pisarski. Jego książki były zrozumiałe i dowcipne. Jego poglądy społeczne i wyraźna anglomania zyskiwały mu przychylność opinii publicznej. Podziw dla Anglii i jej ustroju we Francji był spowodowany coraz bardziej napiętą sytuacją polityczną. Coraz powszechniejsza stawała się krytyka formy sprawowania władzy przez Burbonów. Sprzeciwiał się jej nie tylko stan trzeci, ale także oświecona arystokracja, której absolutyzm blokował drogę do władzy. Już na początku XVII stulecia zaczęły ukazywać się tendencje do rezygnacji z absolutyzmu na rzecz rządów arystokratycznej elity. Honor szlachty miał stanowić skuteczną zaporę przeciw despotyzmowi. Arcybiskup François Fénelon otwarcie wzywał do respektowania praw fundamentalnych królestwa. Książe Louis de Saint-Simon (nie ten Saint-Simon komunista utopijny domagał się podziału władzy między monarchię i parów Francji, natomiast hrabia Henri Boulainvilliers przewidywał ludową rewoltę przeciwko absolutyzmowi na wypadek utrzymania tej formy na dalszą metę. Dlatego podziwiano dzieła Monteskiusza, które były nie tylko mistrzowską krytyką absolutyzmu, ale też uzasadniały możliwość przeniesienia angielskich wzorów na gruncie francuskim. Do najbardziej znanych prac należą wydane najwcześniej, bo w 1721 roku Listy perskie. Książka zdobyła sobie uznanie nie tylko dzięki hasłom walki z despocją oraz idei obrony zasad tolerancji i wolności, ale także dzięki niepowtarzalnemu talentowi literackiemu Monteskiusza. Następnie ukazały się Rozważania o przyczynach wielkości i upadku Rzymian (1734), a w 1748 roku fundamentalne dzieło L'Esprit des lois (O duchu praw), które wkrótce stało się najmodniejszą książką połowy XVIII w. w Europie zachodniej. W doktrynie Monteskiusza ważną rolę odgrywał r e l a t y w i z m . Wyrażał się on w przekonaniu, iż życie społeczeństw powinno być przeniknięte duchem praw. Ów duch praw polegać miał na rożnych stosunkach, jakie prawa mogą mieć z różnymi rzeczami. Monteskiusz dowodził, że duch praw jest różny u różnych narodów i zależy od położenia geograficznego kraju, klimatu, warunków życia mieszkańców, od liczby ludności, jej obyczajów, a także religii i tradycji. Dla Monteskiusza, życie narodów było tak zróżnicowane, że nie było możliwym stworzenie jednego, uniwersalnego modelu prawa. Dlatego zasady prawa muszą być zróżnicowane i muszą uwzględniać warunki życia ludzi. Monteskiuszowski relatywizm sprzyjał refleksji historycznej i kultowi racjonalizmu. Przyjmował więc historyczną zmienność zjawisk, akcentował ich wzajemną współzależność. Dla Monteskiusza to nie jednostki są twórcami historii, dziejowy proces to wypadkowa działania czynników natury fizycznej jak klimat, środowisko, ekonomia, oraz natury moralnej. Owa relatywność zjawisk wyklucza, w opinii Monteskiusza, istnienie ustrojów idealnych, rzekomo odpowiadających rozumnemu prawu natury. Co prawda istnieje takie prawo; nakazuje ono np. żądać pokoju, rozwijać pociąg płciowy itp. Jednak rozumność tych praw polega właśnie na ich relatywności. Dlatego racjonalizm wymaga ujmowania ich w zgodzie z ich duchem, czyli w związku z ogółem warunków, w jakich żył i nadal żyje naród.
(…)
…, określa działanie państwa. Naturą republiki jest suwerenność ludu (demokracja, której zasadą jest cnota) lub jego części (arystokracja, której zasadą jest umiarkowanie). Naturą monarchii są rządy jednostki zgodne z prawami; jej zasadą jest honor. Wreszcie naturą despocji są rządy jednostki bez praw, wedle woli i zachcianek władcy; jej zasadą jest lęk. Rządom republikańskim nie poświęcał Monteskiusz…
… i despocja. Despocja choćby kamuflowana rozważaniami „O władcach Wschodu" jest tu po prostu synonimem monarchii absolutnej; monarchia w pojęciu Monteskiusza to tylko „monarchia konstytucyjna", nigdy nieograniczona. Monarchia nadaje się jako rząd wielkich narodów XVIII wieku; despocję natomiast należy zwalczać. Nadaj e się ona tylko dla dzikusów. Nie jest rzeczą złą, kiedy państwo przechodzi od jednego…
…, o formie monarchicznej i z podziałem władz zrobił karierę. Wpłynął na konstytucję francuską 1791 r., potem na zasady monarchii lipcowej 1830 r., a także w dużej mierze na ustrój polityczny Stanów Zjednoczonych.
…
… liberalno-konserwatywnego, drogą pogodzenia sprzecznych interesów. W niektórych momentach Monteskiusz bliższy jest rozwiązaniom nowożytnym (w zakresie rozwiązań legislacyjnych), innym razem opowiada się za anachronizmami. Konkluzje.
Więcej jest u Monteskiusza świetnego literackiego talentu niż prawniczej precyzji; jego doktryna nadawała się do rozmaitych interpretacji. Jako teoretyk prawa jest bliższy…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)