MARIA OSSOWSKA „MORALNOŚĆ MIESZCZAŃSKA”
III. Klasyczny model moralności mieszczańskiej: Beniamin Franklin.
1. Życie Franklina i jego pouczenia moralne.
Myśl Franklina włącza się do największych linii rozwojowych myśli moralnej, aczkolwiek nie oficjalnie. Dzieje się tak dlatego, że przy selekcji autorów w historii etyki liczono się z refleksjami akademickich filozofów. Jednakże współcześnie Franklin znajduje miejsce sobie właściwe- miejsce klasycznego modela moralności mieszczańskiej. RYS BIOGRAFICZNY: rodzina Franklinów była protestancka, czasy monarchii były dla niej próbą wiary. Ojciec był nonkonformistą- prezbiterianinem. Ok. 1628r. wyjechał do nowej Anglii w poszukiwaniu swobody religijnej. Zarabiał wyrobem mydła i świec. Beniamin urodził się w Bostonie w 1706r., oddany na naukę drukarstwa. Mając 17 lat rozpoczął samodzielne życie klasycznego „ self- made mana ”. Początkowo mu nie szło, wyjechał do Anglii. Dużo czyta, poznaje tam śmietankę naukową. Chłoną klimat ówczesnych wigowskich liberałów i asystował w tworzeniu się masonerii. Powrót do USA, pasja do doskonalenia siebie i innych skłania go do założenia klubu na wzór angielskich lóż masońskich- gromadzi tam kupców, rzemieślników= klub skórzanych fartuszków. Udział w prawdziwej loży masońskiej w Filadelfii otworzy mu drogę do bogatszych sfer kupieckich. Założyciel pierwszej wypożyczalni książek, redaktor samodzielnego pisma, założyciel Akademii w Pensylwanii, autor pierwszego tam Towarzystwa Naukowego , wydawca głośnego kalendarza, z czasem wyśmienity polityk, propagował zniesienie niewolnictwa. Umiera w 1790r. Franklin zdradza pasję doskonalenia siebie i otoczenia, w każdej wiadomości teoretycznej dostrzega jej znaczenie praktyczne, chce naprawia© świat, np.: projekt oszczędności światła, propagujący wczesne wstawanie, projekt racjonalnego zamiatania ulic Londynu, wynalazca piorunochronu i kondensatora. Wymodelował Amerykę biorąc czynny udział w redakcji konstytucji i dając jej wzór sel-made mana. Wypowiadał się przeciwko dziedziczeniu urzędów i przywilejów.
Nowatorstwo Franklina wg Marksa: jako jeden z pierwszych przeniknął istotę wartości. „Wartość wszech rzeczy najsłuszniej jest oceniać pracą”. Stwierdził, że człowiek to „a toolmaking animal”. Propagator postawy człowieka, który sam ma sobie wszystko zawdzięczać- doczesność aspiracji i trzeźwość. „Bóg pomaga tym, którzy pomagają sami sobie”. Określał ideał człowieka godnego kredytu. W etos te wpisywała się pracowitość i oszczędność, spłacanie długów i należności w czasie, budowanie zaufania punktualnością i rzetelnością. Trzy przede wszystkim cnoty zapewniają człowiekowi kredyt: pracowitość, rzetelność w wypełnianiu zobowiązań płatniczych oraz oszczędność. Oszczędność łączyła się z kultem zrównoważonego budżetu= równowaga między „ma” a „winien”. Cnotę człowiek powinien mierzyć użytecznością. Żadnych wyrzeczeń, które nie przynoszą zysku. Człowiek, któremu wszystko przychodzi łatwo nie ma mniejszych zasług, niż ten, który ciężko na owoce pracuje. Liczy się tylko cel i skutek. U Kanta jest inaczej: on od czynów chwalebnych wymaga, aby miały w człowieku jakiś opór do przezwyciężenia. Franklin przełamuje te tradycje purytańskie. Twierdził, że złe czyny szkodzą nie dlatego, że są zabronione, ale są zabronione, bo szkodzą. Stąd cnota się opłaca. Utylitaryzm ten objawiał się również w stosunku do religii. Nie zaprzeczał, że pogląd materialistyczny może być prawdziwy, uważał jednak za pożyteczne wierzyć w nieśmiertelność duszy, a
(…)
… ziemską i przedsiębiorstwo. Alberti jest dla nas w swojej ogólnej postawie życiowej, a zatem i w moralności, przedstawicielem wielkiego mieszczaństwa, u którego doszło do fuzji elementów mieszczańskich i rycersko- szlacheckich. Wiemy, że miał on w swoim drzewie genealogicznym wielkich panów feudalnych. Ci panowie przystosowali się do faktu własnej klęski i weszli do szeregu zwycięskiego mieszczaństwa…
…, spadek, lichwa. W repertuarze pouczeń moralnych rycerza nie znajdziesz nakazu pracowitości, przeciwnie należy ostentacyjnie próżnować, to było klasowe wyróżnienie. Tak jak z honorem rycerz wywiązywał się ze wszelkich towarzyskich ślubowań, tak brak było szacunku dla zobowiązań płatniczych. Życie wiązać się ma z planowością i metodycznością. Sen, praca, rozrywka mają swój czas. Charakterystycznym rysem…
…. Erotykę należy uprawiać rzadko, tylko tyle ile wymaga tego zdrowie i sprowadzenie na świat potomstwa. „Gdzie jest małżeństwo bez miłości, tam będzie miłość bez małżeństwa”. Wzory kobiece ograniczały się do pracy w domu i do wychowania dzieci. 2. Franklinowski self- made man w dalszym rozwoju. Nauki te były skierowane do drobnomieszczaństwa i służyły jego interesom. Czy przetrwały one do czasów epoki…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)