Zygmunt Krasiński Krasiński Z., Irydion , oprac. W. Kubacki, Wrocław 1967, BN I, 42. WSTĘP
KILKA UWAG WPROWADZAJĄCYCH. W krótkim czasie po upadku powstania listopadowego- obok obfitej publicystyki, wojennych wierszy i piosenek, historycznego zarysu wydarzeń pióra Maurycego Mochnackiego- ukazały się trzy dramaty wielkich romantyków, nawiązujące do niedawnej walki o wolność: część III Dziadów Mickiewicza (1832), Kordian Słowackiego (1834) i Irydion Krasińskiego (1836). || Dzieła te aktualne tematy polityczne podejmują w różny sposób, zależny od twórców. Dotykają spraw najboleśniejszych- przyczyn klęski, nieszczęsnego położenia ujarzmionego narodu i niepokojącej przyszłości Polski. Dziady nazywamy umownie romantycznym dramatem metafizycznym, czyli mistyczno- symbolicznym, Kordiana współczesnym dramatem psychologiczno- politycznym, a Irydiona romantycznym dramatem historycznym. Dzieła te są bardzo charakterystyczne dla rewolucji, jakiej romantyzm dokonał w teatrze. Uczeni polscy zajmowali się romantyzmem jako prądem kulturalnym i zjawiskiem społeczno- politycznym. Zaniedbano studia nad literackimi rodzajami tej epoki. Prawie nie tknięto gatunków historycznych, a w szczególności romantycznego dramatu historycznego, a romantyczny historyk jest kluczem do właściwego rozumienia Irydiona . Historycyzm jako postawa ideowa i jako narzędzie artystyczne. Jako literacka technika, przy której pomocy romantycy wypowiadali religijne, społeczne i polityczne problemy swych czasów.
STAN BADAŃ
Obecnie Irydion cieszy się o wiele mniejszym zainteresowaniem czytelników, badaczy, reżyserów i krytyków niż Nie- Boska komedia . Nie zawsze tak było, choć prawdę jest, że Mickiewicz w paryskich prelekcjach o literaturze słowiańskiej wynosił pod niebo Nie- Boską komedię , a pominął zupełnie Irydiona . Słowacki postępował na odwrót: nie wspomniał Nie- Boskiej komedii , a zachwycał się Irydionem . Co więcej nazwał publicznie Krasińskiego imieniem bohatera rzymskiego dramatu. Krasiński zaś ze względu na carskie władze ogłaszał anonimowo swe dzieła za granicą. Edward Dembowski wysoko szacował na równi oba dramaty. W O dramacie w dzisiejszym piśmiennictwie polskim (1843) przyznał nawet pod pewnym względem i wyższość Irydionowi . W jego ślad poszło wielu badaczy. W literaturze poświęconej Irydionowi można wyróżnić trzy główne kierunki badań:
Interpretacji ideologicznej
Filologicznych i historycznych
Dociekania natury biologicznej i psychologicznej
Przyjęcie i ocena twórczości jakiegoś pisarza zależą zawsze od politycznej sytuacji narodu, układu sił społecznych, prądów umysłowych, ideałów życiowych i panujących doktryn estetycznych. Prace o Krasińskim powstawały w różnych epokach. Po wielu latach szczegółowych i rozmaitych szperań nie wiadomo, jaki jest sens tego dzieła:
(…)
… nowożytnych, który obejmuje czasy od reformacji Lutra do współczesności, można zdaniem filozofa porównać ze światem rzymskim. Hegel daje też nauki polityczne i moralne: zasada wolności, która w ciągu wieków ustawicznie niedomagała, urzeczywistnia się w Europie, rządzonej przez Święte Przymierze. Filozofia historii jest nową teodyceą (koncepcja filozoficzno-religijna, mająca na celu uzgodnienie sprzeczności…
… posługiwali się już starożytni. Krasiński był pod wpływem tej teorii. Wstęp zaczyna się od obrazu zgrzybiałości starego świata. Popularny publicysta Świętego Przymierza, Franciszek Aucillon, autor Studium o filozofii historii (1817), nazywał „historią polityczną” poszukiwanie organicznych praw, które determinują narodziny narodów, ich postęp, wzrost, przewroty, schyłek i śmierć. Polityczny punkt widzenia…
… i skażonego świata. Opatrzność musiała zmienić świat- zrobiła to za pomocą czerstwych męskich ludów północnych wcielających się w państwo Rzymian. Nie zażegnało to jednak dalszych poważnych kryzysów, jak reforma Lutra, lub rewolucja francuska. Dzieje imperium rzymskiego wg Schlegla są pożyteczną nauką dla europy, rządzonej przez Święte Przymierze. Zdaniem filozofa Opatrzność za bliską sobie formę ustroju…
… bohater dramatu był spiskowcem i powstańcem (interpretacja rewolucyjna i patriotyczna)
Kallenbach i jego naśladowcy za główną ideę dramatu uważali nakaz politycznej bezczynności (interpretacja „chrześcijańska” i konserwatywna)
Wyjaśniano moralne i polityczne założenia Irydiona bez studiów nad romantycznym historyzmem. Badano źródła dziejowe tego dramatu niewiele troszcząc się o historiografię epoki…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)