IV. FILOZOFIA ARYSTOTELESA (384-322)
1. Życie i twórczość
Arystoteles urodził się w 384 roku w Stagirze, na Półwyspie Chalcydyckim (nieco poniżej Salonik), który był wówczas kolonią grecką. Trzydzieści sześć lat później, w 348 roku, Stagira zostanie podbita przez Filipa II Macedońskiego i włączona do Macedonii, co będzie miało wpływ na losy Arystoteles. Ze względu na swoje pochodzenie Arystoteles bywa przez historyków filozofii nazywany Stagirytą. Jego ojciec był lekarzem. Również i matka wywodziła się z rodziny o tradycjach lekarskich. W domu rodzinnym panował więc szacunek dla wiedzy empirycznej, co wywarło silny wpływ na umysłowość Arystotelesa. Ze środowiska domowego wyniósł on pewien zasób wiedzy przyrodniczej i lekarskiej.
W siedemnastym roku życia, w roku 367, Arystoteles przybył do Aten i wstąpił do Akademii Platona. Platon był już wówczas sześćdziesięcioletnim filozofem, jednakże aktualnie nie było go w Akademii, gdyż odbywał swą drugą podróż sycylijską do Syrakuz. Arystoteles poznał później Platona, którego uważał za swego mistrza, i przebywał w Akademii aż do jego śmierci w 347 roku. Był więc związany z Akademią przez dwadzieścia lat jako student, nauczyciel i badacz. W Akademii Arystoteles spotkał się z innym podejściem do wiedzy niż to, które znał z domu rodzinnego. Z domu wyniósł zamiłowanie do wiedzy empirycznej. W Akademii Platona panował natomiast kult wiedzy racjonalnej, czystej, matematycznej. Arystoteles spróbował dokonać syntezy obu tych podejść. Z czasem jednak opcja empiryczna coraz bardziej dominowała w jego podejściu do wiedzy. Zaczął się coraz wyraźniej dystansować od platonizmu. Przypisuje mu się powiedzenie pochodzące z okresu jego pobytu w Akademii: Amicus Plato, sed magis amica veritas (Platon jest przyjacielem, lecz większym przyjacielem jest prawda). Pisał: „Zdaje się chyba jednak, że może lepiej jest i że trzeba dla ocalenia prawdy poświęcić nawet to, co jest nam bardzo bliskie, zwłaszcza jeśli się jest filozofem. Bo gdy jedno i drugie jest drogie, obowiązek nakazuje wyżej cenić prawdę aniżeli przyjaciół” (Etyka nikomachejska).
Po śmierci Platona Arystoteles postanowił opuścić Akademię i udał się do Azji, gdzie na wyspach Assos i Lesbos przez pięć lat (347-343) prowadził własne badania naukowe. W 343 roku czterdziestoletni filozof postanowił powrócić do Aten i założyć własną szkołę filozoficzną. Został jednak zaproszony na dwór Filipa Macedońskiego jako wychowawca jego syna Aleksandra. W latach 343-336 Arystoteles był więc nauczycielem Aleksandra Macedońskiego. Edukacja nie miała jednak nic wspólnego z polityką ani ze sztuką rządzenia. Arystoteles analizował z Aleksandrem pisma poetów greckich, uczył go też historii, geografii i retoryki. Na dworze Filipa Arystoteles pozostał do 336 roku, w którym dwudziestoletni Aleksander objął tron. Później Arystoteles zdystansował się w stosunku do swego ucznia. Popierał wprawdzie jego plany imperialne, a nawet tyranię wobec innych narodów niż Grecy, nie pochwalał jednak jego rozwiązłego trybu życia.
(…)
… żywotniejszą tradycją od arystotelizmu był platonizm. Rozkwit arystotelizmu nastąpił dopiero w XIII wieku, kiedy to odkryto wszystkie jego pisma w przekładzie łacińskim. W XIII wieku można wręcz mówić o rewolucji naukowej, polegającej na tym, że w przeciągu jednego pokolenia cała Europa przeszła w swych sympatiach intelektualnych z platonizmu na arystotelizm. Został on przejęty przez scholastykę i inspirował…
… nazwana intuicją intelektualną.
Rozpatrując byt w innym aspekcie, można w nim wskazać tzw. substancję i przypadłości. Substancję i przypadłości łącznie wzięte Arystoteles nazywał kategoriami. Substancja - to podstawa („sub + stare” = „pod + stać”), rdzeń tożsamości bytu, konieczny warunek (sine qua non). Bez substancji byt nie byłby tym, czym jest. Oprócz koniecznych cech substancjalnych byt posiada cechy nieistotne, zwane przypadłościami. Arystoteles wymieniał dziewięć przypadłości: charakterystykę ilościową, jakościową, relacje, usytuowanie przestrzenne, czasowe, działanie, doznawanie działania, posiadanie. Byty podlegają zmianom. Mogą to być zmiany substancjalne, pod wpływem których byt traci swą tożsamość oraz zmiany przypadłościowe, pod wpływem których traci on tylko niektóre swe cechy…
… człowieka? Jest nim, według Arystotelesa, eudajmonia. To greckie słowo najczęściej jest tłumaczone jako szczęście, jednak jego znaczenie jest nieco bogatsze. Eudajmonia oznacza doskonałość człowieka, osiągnięcie optimum, jakie człowiek może osiągnąć dzięki swej naturze, potencjalności, uzdolnieniom.
W celowym działaniu człowieka możliwe są dwa rodzaje cnót, czyli stałych przyzwyczajeń do zajmowania…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)