Adam Mickiewicz - Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich. Motto:
„macie bowiem wiedzieć że są dwa sposoby walczenia…
trzeba być lisem i lwem.”
N. Machiavelli, Książę Dedykacja:
Bonawenturze i Joannie Zalewskim
na pamiątkę
lata tysiąc osiemset dwudziestego siódmego
poświęca AUTOR. Wstęp:
Okoliczności powstania poematu. Wyobraźnia romantyczna a spisek Mickiewicz jako członek Towarzystwa Filaretów został w nocy 23. X. 1823 r. aresztowany i skazany. Jednak już 1829 r. udało mu się zbiec z Petersburga do którego został zesłany. Pobyt w Rosji zamiast skruszyć poetę, skłonić do zmiany poglądów politycznych, przyniósł zgoła odmienne skutki. W tym czasie poznał m.in. Aleksandra Bestużewa i Konrada Rylejewa, działaczy stowarzyszeń przygotowujących zbrojne wystąpienie przeciw carowi. Zycie jakie prowadził w tym okresie miało dwojaki charakter , z jednej strony był zdolnym człowiekiem , pożeraczem damskich serc, z drugiej jednak wygnańcem którego na każdym kroku śledzono. Po śmierci cara Aleksandra rozpoczął pracę w kancelarii moskiewskiego gubernatora. Rozpoczęły się rozruchy przeciwko nowemu carowi Mikołajowi I . Mickiewicz po roku nieobecności na salonach znowu zaczął przebywać wśród znanych pisarzy m.in. Puszkin. W takich okolicznościach powstał poemat o Wallenrodzie. Pracę nad swoja powieścią poetycką Mickiewicz zaczął prawdopodobnie w 1825 r. podczas pobytu w Odessie. Kontynuował ją później przez kilka miesięcy w roku 1827. Dzieło po raz pierwszy ukazało się w lutym 1828r. w Petersburgu. Niektórzy badacze skłonni są poszukiwać analogii między sposobem życia poety w Rosji, a strategia działania głównego bohatera. Autor wstępu zgadza się z tą opinią , ale nie poprzestaje na tym wniosku twierdzi, że istnieją poza tym i inne okoliczności nie związane z indywidualna biografią poety. Nie bez celu Mickiewicz wybrał formę powieści poetyckiej, do przedstawienia historii Konrada. Forma ta pozwalała na sięgnięcie po temat osadzony w odległej przeszłości, nie tylko ze względu na cenzurę, ale i nową romantyczną modę na powieści historyczne, na wzór Waltera Scota, Schillera, Byrona. Jednak na przekór temu co sam pisze we stępie do poematu że:. Postać głównego bohatera zaczerpnięta została z poematów Byrona, człowiek tajemniczy skłócony ze światem, realizujący tajemnicza misję. Fabuła Konrada Wallenroda zbliżona jest do innego gatunku- romansu sensacyjnego:
- wydarzenia historyczne, zdrada, porwanie, podstęp, tajemnica, te tematy należą do repertuaru właśnie powieści poetyckiej i „gotyckiego” romansu grozy. Mickiewicz nie odwzorowuje jednak szczegółowo scen i faktów. Mickiewicz historię traktował swobodnie, stworzony przez Mickiewicza bohater nie był podobny do rzeczywiście żyjącej postaci. Naprawdę Wallenrod był mistrzem zakonu podczas wyprawy na Litwę opuścił armię przed rozpoczęciem walki, przez co krzyżacy ponieśli klęskę. Mickiewicz to niezrozumiałe zachowanie przypisał powiązaniem mistrza z Litwinami, jednak źródła historyczne temu przeczą. Mickiewicz połączył w jednej postaci kilka różnych biografii m.in:
(…)
…. Pod pretekstem, iż przynosi tajne rozkazy od wielkiego mistrza, dostawał się wraz ze swoim oddziałem do zamków krzyżackich i niszczył je. Kierując się chęcią zemsty, zakon postanowił rozpocząć wojnę krzyżową z poganami. Wydane zostało rozporządzenie , wzywające rycerzy z różnych stron chrześcijańskiego świata do udziału w tej świętej wojnie. Ich zbroje zdobiły czerwone krzyże( znak członków wypraw krzyżowych…
… pozbycia znamion zdrajcy . W 1947 roku Henryk Szyper tragizm Konrada doszukiwał się w dysproporcji sił miedzy zniewolonym narodem a zaborcami. Maria Janion w 1955 roku zaproponowała ujęcie poematu jako wielkiej metafory symbolizującej ogólną sytuacje moralną całego pokolenia. W tragizmie bohatera dostrzegała odzwierciedlenie niepewnej sytuacji etycznej rewolucjonisty, braki wsparcia społecznego…
… manifestowali swoją postawę ,nie tańczyli na balach, jedli chleb i wodę. Ideałem stał się anachoreta - myśliciel prowadzący pustelnicze życie. Dekabryści- wrodzy despotyzmu, przyjaciele wolności choć zaczęli działać konspiracyjnie , nie przestał afiszować się ze swoimi zasadami etycznymi. Kilkoma cechami Wallenrod przypomina taką postać:
Zachowuje chłodny dystans wobec kobiet
Nie bierze udziału w uczcie, cały czas duma.
Mickiewicz określił dekabrystów iż „spiskowali jawnie” , obserwujemy pewien patos z jednej strony „spartańska” jednolitość życia, z drugiej efekciarskie nieostrożności. Te przeciwieństwa składały się na ethos estetyki romantycznej. Zrzucenie „maski” przed tyranem
Zrzucenie maski przez spiskowca po aresztowaniu miało dwojaki charakter :
Mogło być wyrzeczeniem się przed trybunałem „grzesznych urojeń”
Lub ostentacyjnym odsłonięciem ideologicznych motywacji własnego postępowania w mowach atakujących carat. Obie z tych możliwości ucieleśniał Rylejew- przywódca dekabrystów, przed carem wyrzekł się swoich ideologii, ale wyolbrzymiał działalność stowarzyszenia. Śledczy dążyli do dezideologizacji ich dążeń- czyli udowadnianiu że ich działalność wynika z abstrakcyjnych urojeń. Najbardziej…
…. Po zemście Konrad chce uciec z Aldoną na Litwę. Kobieta uświadamia mu jednak że prawdziwy powrót jest niemożliwy, bowiem losem „obcych” jest bezdomność. Wallenrod pragnie już jedynie umrzeć z ukochaną w tym samym czasie, jednak nie umiera natychmiast. Wypija przy swoich wrogach truciznę , zachowując pełnie świadomości własnych czynów. Cechą samobójstwa Konrad jest jego steatralizowany charakter…
… przyjacielem i powiernikiem jest stary mnich Halban. Konrada jedną poważną wadę w samotności nadużywa alkoholu. W takich sytuacjach zmienia się - zarumieniony, z błyszczącym wzrokiem gra na lutni i śpiewa smutne, pozbawione nadziei, pieśni w obcym języku. Przyłapany na tym, wpada w gniew i tylko Halban przenikliwym, surowym tajemniczy wzrokiem potrafi przywołać go do porządku. II
Słychać bicie dzwonów. Rada…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)