Słowotwórstwo

Nauka o budowie słów, sposobach ich tworzenia itp.

Pytania: jak zbudowane są wyrazy? Z jakich cząsteczek znaczeniowych? Funkcje? Jak tworzyć nowe? Które są spokrewnione?

Nowe wyrazy pojawiają się dzięki: • łączenie cząstek, głosek, odpowiednio uporządkowane zaczynają pełnić funkcję znaku (pojęcie), odległa przeszłość: dom, pies, matka itd., dzisiaj jest nieproduktywny (nie tworzymy w taki sposób) • wyraz już istniejący używa się w nowym znaczeniu, inne pojęcie oznacza, z jednej strony: neologizmy powstają (po czasie przestają być neologizmami), z drugiej: wyrazy wieloznaczne (produktywny tez obecnie).

Formant: cząsteczka, którą dodajemy do postawy słowotwórczej w celu tworzenia nowego wyrazu, formułuje nowy wyraz (sufiksy, interfiksy, prefiksy); inaczej: zbiór cech różniących derywat (wyraz motywowany) od wyrazu motywującego; w j. Pol. Najczęściej sufiksy i prefiksy

Typy afiksów: Sufiks (przyrostek) Prefiks (przedrostek) Interfiks (międzyrostek) 4. Postfiks (np. „się")

Niekiedy na jeden formant: dwa afiksy, np. anty-faszyst-owski, wy-gadać się, dom-o-krąż-ca ??

Formanty nie tylko afiksy, ale też procesy towarzyszące zjawisku nowych wyrazów – najczęściej: zmiana wzorca, śpiewać, rozrabiać – rozróba,

Rodzaje formantów:

Sufiks – występuje po postawie słowotwórczej, tj. żelazo żelaz-ny; rzeczowniki, przymiotniki itd.

Prefiks – derywacja czasownikowa głównie (prze-siedzieć, prze-czytać, u-kraść), ale też: arcy-mistrz, roz-dać, nie-modny, za-pisać, nad-komisarz; oba wyrazy, i podstawowy, i pochodny, należą do tej samej części mowy,

Interfiks – element łączący, występujące w złożeniach iędzy dwoma postawami, najczęściej samogłoski: „o", „y", „i": żyw-o-płot, łam-i-główka, cudz-y-słów, piorun-o-chron, język-o-znawca.