Części mowy nieodmienne
• przysłówek • przyimek • wykrzyknik • partykuła • spójnik
PRZYSŁÓWEK Określanie czasownika, stać przy słowie (verbum – czasownik) Jak? W jaki sposób? Gdzie? Jak długo? Ile razy? Funkcja: określenie czasownika, rzadziej przymiotnika (dużo wyższy) i przysłówka (bardzo uprzejmie). Przysłówki odprzymiotnikowe: a) pochmurno/pochmurnie b) mglisto/mgliście.
PRZYIMEK Wskazuje na różne stosunki: czasowe (po zajęciach, o piątej), przestrzenne (na ulicy, pod płotem, przy stole), przyczynowe (z miłości, od kłopotów, po zazdrość), celowe (po zakupy, dla satysfakcji) Stosunki podrzędne: rozmawiałem O tobie Z Jackiem Przy imieniu pochodzi odmienne przez przypadku i części mowy.
WYKRZYKNIK Wyrażanie uczuć, woli mówiącego, dźwięku udawanie, na ogół nie są składnikami zdania (nie wchodzą w związki składniowe zdania), poza schematy, można podzielić na: • emocjonalne (A!, Haha!, cha, cha! (śmiech), ha, ha (=ho ho), hejże, hola, hurra, ach!, aha!, och!, oho!, ojej! Olaboga – kurza noga!) • wolicjonalne (wyrażające wolę, chęć wywołania reakcji: cześć!, halo!, stop!, a sio!, psyt!, won!) • dźwiękonaśladowcze (bach!, bęc!, bindem!, chlust!, świr!, gę, gę!, hyc!, kukuryku!, tfu!, wrr!, chlast! GO psiakrew!, psiamac!, do diabła! • Apele (ratunku!) • Przekleństwa (kurza stopa!, motyla noga!)
SPÓJNIK nieodmienna • niesamodzielna, wskazuje na związki zależności między zdaniami a … Łączy np. przydawki Nazwa: spajać, tj. łączyć-/ przyimka, nie wpływa na zakończenia wyrazów.
Particula – cząsteczka Szczątkowy charakter tych wyrazów
Np. bodaj Bóg daj (u Wróbla modernizator, „przywyrazek" :))
Może wchodzić w skład innej części mowy, chciałbym,
Chciał + by + m
Niech idzie
Byle kto, cokolwiek
Czasem inne części może „Idziesz do kina?" „Wcale" – partykuły