Pojęcie instytucji, instytucjonalizacji i formalizacji organizacji

Instytucje - niektóre rodzaje organizacji np. urzędy administracji państwowej, banki, szpitale,

instytucje oświatowe. Inne organizacje jak np. przedsiębiorstwa nie są nazywane potocznie

instytucjami. W socjologii instytucja ma zupełnie inne znaczenie. Gdy socjolog mówi np. o instytucji

małżeństwa lub rodziny, to nie ma na myśli urzędu stanu cywilnego, gdzie legalizowany jest związek

dwojga ludzi. Instytucja oznacza utrwalone, powtarzalne zachowanie zbiorowe ludzi, usankcjonowane

zwyczajowo, norma kulturową lub etyczną.

Instytucjonalizacja i formalizacja są to dwa procesy utrwalania organizacji.

Instytucjonalizacja – ma charakter długotrwały, spontaniczny, nieświadomy, naturalny. Z podejściem

instytucjonalnym wiążą się z reguły takie pojęcia, jak wartości, normy, symbole, rytuały itp. Pojęcie

instytucji przesuwa więc uwagę na kulturowy wymiar procesu regulacji: na sens i znaczenie, jakie dana

społeczność nadaje różnego rodzaju zachowaniom.

Formalizacja – ma charakter sztuczny, świadomy, zaplanowany.

Instytucjonalizacja jest to osadzanie organizacji w kulturze, a formalizacja - w przepisach.

Można powiedzieć np. że jakiś sposób zachowania zinstytucjonalizował się, nie można jednak

powiedzieć, że się sformalizował. Formalizacja jest zawsze aktem świadomym, instytucjonalizacja zaś może dokonywać się w sposób niezamierzony, spontaniczny. Instytucjonalizacja jest to społeczne utrwalanie się jakiegoś faktu, zwyczaju w taki sposób, że staje się on swego rodzaju instytucją. Instytucjonalizacja organizacji jest procesem naturalnym, dokonującym się spontanicznie w wyniku doświadczeń ludzi, którzy przekonują się o tym, co jest dobre, a co złe, co skuteczne, a co nie. Dzięki instytucjonalizacji organizacja zyskuje lojalność swoich uczestników, identyfikację z jej celami, co wzmacnia niezawodność, a zatem i przewidywalność zachowań organizacyjnych i zmniejsza tarcia i konflikty wewnętrzne. Czynnik ten przyczynia się do zmniejszenia fluktuacji kadr, może także wpływać

na wzrost wydajności. Jednym ze sposobów instytucjonalizacji organizacji, czyli utrwalania w świadomości ludzi celów, struktury i zasad działań organizacyjnych jest jej formalizacja.

Formalizacja jest pojęciem stopniowalnym i wyróżnia trzy jej mierniki:

a) liczba przepisów,

b) ich szczegółowość,

c) rygorystyczność, czyli stopień dotkliwości sankcji w przypadku ich niestosowania.

Stopień sformalizowania zależy m.in. od:

- celów organizacji

- od stopnia centralizacji organizacji; formalizacja jest dodatnio skorelowana z

wysokim stopniem scentralizowania a ujemnie z możliwością uczestnictwa członków

organizacji w zarządzaniu,

- od struktury organizacji; daleko posunięty podział zadań, duża liczba szczebli

pośrednich i duże uzależnienie działań cząstkowych sprzyja wysokiej formalizacji

organizacji,

- od zasobów organizacji - im większa liczba członków organizacji, im niższe ich

kwalifikacje, morale i identyfikacja z celami organizacji, im niższy stopień

zintegrowania załogi, tym bardziej zachodzi konieczność wysokiego stopnia

sformalizowania zachowań ludzi. Dotyczy to także zasobów rzeczowych - im większy

deficyt jakiegoś zasobu materialnego, tym bardziej wykorzystanie tego zasobu musi

być sformalizowane.