Obwodowy układ nerwowy
Nerwy wychodzące ze splotu ramiennego można podzielić na krótkie i
długie. Nerwy krótkie zaopatrują mięśnie obręczy kończyny górnej oraz niektóre
mięśnie tułowia i szyi - odchodzą zarówno od części nad- jak i podobojczykowej
splotu ramiennego. Nerwy długie zaopatrują część wolną kończyny górnej -
wychodzą z pęczków części podobojczykowej splotu ramiennego. Do nerwów
krótkich należą: n. grzbietowy łopatki, n. piersiowy długi, n. podobojczykowy, n.
nadłopatkowy, nn. piersiowe przednie, nn. podłopatkowe, n. piersiowo-grzbietowy.
Nerwy długie to: n. promieniowy, n. pachowy, n. mięśniowo-skórny, n.
pośrodkowy, n. łokciowy, n. skórny przyśrodkowy ramienia oraz n. skórny
przyśrodkowy przedramienia.
Nerw (nervus) jest to pęczek włókien nerwowych wraz ze wszystkimi
osłonkami (śródnerwie, onerwie, nanerwie). Nerw rdzeniowy (nervus spinalis) jest
nerwem powstałym z połączenia korzenia przedniego (brzusznego) i tylnego
(grzbietowego), łączących się z jedną stroną tego samego segmentu rdzenia
kręgowego. Ma on około 1 cm długości i leży w obrębie otworu międzykręgowego.
Każdy nerw rdzeniowy dzieli się na gałęzie: przednią, tylną i oponową, dodatkowo
nerwy rdzeniowe C8 - L2-3 oddają gałąź łączącą białą. Do każdego nerwu
rdzeniowego dochodzi gałąź łącząca szara. Z rdzenia kręgowego wychodzi zwykle
31 par nerwów rdzeniowych, wśród których wyróżniamy: 8 par nn. szyjnych, 12
par nn. piersiowych, 5 par nn. lędźwiowych, 5 par nn. krzyżowych oraz 1 parę nn.
guzicznych. Gałęzie przednie nerwów rdzeniowych tworzą sploty nerwów
rdzeniowych. Wyjątek stanowią gałęzie przednie nerwów rdzeniowych
piersiowych, zwane nerwami międzyżebrowymi, które zachowały charakter
nerwów obwodowych. Splot nerwów rdzeniowych (plexus nervorum spinalium)
jest utworzony przez wymieszanie gałęzi przednich kilku kolejnych nerwów
rdzeniowych po jednej stronie. Ze splotu nerwów rdzeniowych wychodzą nerwy
obwodowe. Wyróżnia się 4 parzyste sploty nerwów rdzeniowych, są to: splot
szyjny, splot ramienny, splot lędźwiowy i splot krzyżowy.
Podstawowe pojęcia kliniczne:
• neuropatia - oznacza zespół kliniczny powstały w wyniku zmian czynności i
struktury nerwów (obwodowych i /lub czaszkowych) wywołanych czynnikami
niezakaźnymi.
• zapalenie nerwu (neuritis) - uszkodzenie nerwów pochodzenia bakteryjnego lub
wirusowego (np. półpasiec, trąd).
• neuralgia - ból występujący w obszarze unerwienia określonego nerwu lub jego
gałęzi, bez innych objawów uszkodzenia nerwu (niedowład, zaburzenia czucia)
będący następstwem mikrouszkodzenia nerwu.
• sympatalgia (neuralgia wegetatywna) - ból piekący, rozlany nie reagujący na leki
przeciw-bólowe, z towarzyszącymi objawami wegetatywnymi.
• kauzalgia - uszkodzenie pnia dużego nerwu zawierającego włókna współczulne
(n. pośrodkowy, n. kulszowy); bardzo silny ból sympatalgiczny i nasilone objawy
wegetatywne.
• polineuropatia - zespół kliniczny, którego podstawową cechę stanowi
jednoczesne upośledzenie funkcji wielu nerwów obwodowych
Do podstawowych objawów klinicznych uszkodzenia nerwu obwodowego
należy niedowład lub porażenie a następnie zanik mięśni unerwionych przez dany
nerw. Jeśli nerw prowadzi komponentę czuciową zwykle objawy ruchowe
wyprzedzane są przez dolegliwości czuciowe: parestezje, ból, przeczulicę na
bodźce W przypadku nerwów bogatych we włókna autonomiczne, występują
objawy wegetatywne: zaburzenia pocenia, zmiany zabarwienia skóry w obrębie
pola unerwienia danego nerwu.
Badaniem diagnostycznym szczególnie przydatnym w neuropatiach jest
badanie przewodnictwa nerwowego i badanie elektromiograficzne mięśni. Pomaga
ono zlokalizować miejsce uszkodzenia, a także rozpoznać rodzaj neuropatii. W
neuropatiach aksonalnych stwierdza się niewielkie zwolnienie przewodnictwa
nerwowego (zwykle nie przekraczające 20% wartości prawidłowych) przy
równoczesnym spadku amplitudy potencjałów wywołanych). Badanie EMG w tych
przypadkach wykazuje potencjały denerwacyjne, jako dowód uszkodzenia aksonu.
W neuropatiach demielinizacyjnych dominuje znaczne zwolnienie przewodnictwa w
nerwach obwodowych, niekiedy występujące ogniskowo (a więc w pewnych
odcinkach nerwu).
Biopsja nerwu obwodowego pozwala na stwierdzenie zmian histologicznych
typowych dla danego rodzaju neuropatii. Ze względu jednak na inwazyjność tego
badania wykonuje się je jedynie w uzasadnionych przypadkach.