Kultura

Kultura bytu obejmuje tę sferę ludzkich działań, które zwrócone są ku sferze

przedmiotów materialnych, naturalnych bądź wytworzonych przez człowieka.

Kultura bytu to szeroko rozumiana sfera produkcji i konsumpcji, które chociaż kierowane

są wzorami kultury nie mogą rozwijać się wbrew podstawowym koniecznościom natury.

Jedno z określeń człowieka mówi, iż jest on twórcą i uczestnikiem kultury. Tylko

znając kulturę danej zbiorowości jesteśmy w stanie zrozumieć i przewidywać zachowanie i

działanie człowieka.

„Kultura" funkcjonuje w języku potocznym najczęściej w znaczeniu oceniającym

(mówiąc, iż ktoś jest człowiekiem „kulturalnym", stwierdzamy tym samym, że zna on dobre

obyczaje, przestrzega nakazów) W naukach zajmujących się badaniem kultury, określenie

to niema charakteru oceniającego, lecz opisowy. Nazwa „kultura" pozwala jedynie opisać

dziedziny kultury, procesy jej przemian, mechanizmy oddziaływania na życie społeczne.

Termin „kultura" upowszechnił się w języku naukowym, w literaturze niemieckiej na

przełomie XVII i XVIII wieku. Trudno określić, kiedy zaczęto posługiwać się nim w języku

polskim. Pojęcia kultura używał Lelewel w swoim „Wykładzie dziejów powszechnych"

(1822-1824) oraz A. Mickiewicz.

Samo słowo jest pochodzenia łacińskiego, cultura od colere — i oznaczało

pierwotnie uprawę, hodowlę. Do dziś pojęcie kultury funkcjonuje w takim znaczeniu w

naukach rolniczych. Podobne pochodzenie ma słowo „kult" (łac. cultus), które określa

czynność czczenia bogów i przodków. Cicero po raz pierwszy nazwał filozofię „kulturą

ducha" i można uznać, że było to pierwsze zastosowanie terminu kultura w rozumieniu

bliskim współczesnemu ujęciu. Jak przytacza A. Kłoskowska, Cicero zwracając się do

filozofii pisał: „Czymże bez ciebie bylibyśmy nie tylko my, ale czym byłoby w ogóle życie

ludzkie? Tyś pozakładała miasta, ty rozproszonych ludzi powołałaś do życia społecznego,

ty zespoliłaś ich między sobą najpierw przez wspólne osiedla, później przez małżeństwa,

a wreszcie przez wspólnotę pisma i mowy. Tyś wynalazczynią praw, nauczycielką

dobrych obyczajów i ładu"

Kultura nie doczekała się do dziś jednoznacznej definicji. W latach pięćdziesiątych

A.L. Kroeber i C. Kluckholm dokonali syntezy definicji kultury, stosowanych wówczas w

naukach badających kulturę. Wszystkie one zostały podzielone na 6 zasadniczych typów:

•Definicje opisowo-wyliczające,

•historyczne,

•normatywne,

•psychologiczne,

•strukturalistyczne i

•genetyczne.

Antropologiczne, globalne ujęcia kultury są zbyt szerokie, ażeby mogły stanowić

podstawę perspektywy socjologicznej w badaniu kultury. Nakazuje ona wiązać kulturę z

działaniami człowieka, z jego społecznymi zachowaniami. Jak pisze A. Kłoskowska, „(...)

kultura polega na swoistym porządku ludzkiego życia, na jego sposobie (...)

ukształtowanym w drodze historycznych doświadczeń ludzkich grup. Jest to więc ład

ludzkich działań zbiorowych, różny jednak w różnych społecznościach o odmiennym

historycznym doświadczeniu".

Wszelka wymiana kulturalna postrzegana jest jako zagrażająca trwałości własnej grupy, a

wszelka asymilacja obcych zabroniona. Skrajną postacią ksenofobii jest rasizm.

Postawa rasistowska oznacza przypisywanie różnic kulturowych czynnikom naturalnym,

genetycznym. Własna grupa i własna kultura stawiane są na czele hierarchii wartości, a

innym zbiorowościom odmawia się prawa do ."posiadania i rozwoju własnej kultury.