Controlling przedsiębiorstwa

Controlling powstał w swej najprostszej postaci w XV w. (Anglia). Przesłanką rozwoju tej dziedziny było: powstanie i wzrost dużych przedsiębiorstw, automatyzacja produkcji oraz powstanie nowych instrumentów zarządzania. Controlling przeszedł drogę od rejestrowej rachunkowości i kontroli do planowania przyszłości przedsiębiorstwa, co doprowadziło do jego rozpowszechnienia. W Europie controlling zaczął być stosowany na szerszą skalę w latach 50–tych XX w., jako instrument wprowadzany na wzór rozwiązań amerykańskich. W swojej drodze ewolucyjnej przybrał on postać procesu pomiaru i monitorowania aktualnych wyników w porównaniu do wcześniej określonych celów, planów i standardów czyli faktycznie kontroli (USA). W wydaniu europejskim (zwłaszcza Niemcy) controlling rozumiany jest jako sterowanie, kierowanie, a nie kontrolowanie (czy nadzorowanie celowo działającego systemu).

Podstawowymi założeniami controllingu są:

orientacja na cele – controlling doradza zarządzającym,

orientacja na przyszłość – controlling orientuje działalność przedsiębiorstwa na przyszłość,

orientacja na wąskie gardła – controlling wyszukuje najsłabsze ogniwa,

orientacja na rynek – controlling odkrywa trendy na rynku,

orientacja na klienta – controlling dostarcza informacji o życzeniach klientów.

Źródłem informacji dla controllingu jest system sprawozdawczy przedsiębiorstwa oraz rachunkowość finansowa, przy czym odnosi się ona do przeszłości, natomiast controlling do przyszłości (operacyjny i strategiczny). Różnicą nie jest jednak tylko czas, bowiem rachunkowość chociażby oblicza wynik, ale controlling operacyjny umożliwia sterowanie nim, a controlling strategiczny jego zapewnienie.

Controlling posiada wiele cech wspólnych z rachunkowością zarządczą, bowiem oba narzędzia dostarczają informacji niezbędnych do podejmowania decyzji i sterowania działalnością przedsiębiorstwa. Rachunkowość zarządcza bazuje zasadniczo na analizie kosztów, natomiast analizę kosztów i przychodów przypisuje się controllingowi (analiza wyniku) – rachunkowość to liczby, controlling to liczby motywujące do działania.

Zadania leżące po stronie rachunkowości i jej cechy właściwe to:

liczby muszą być prawidłowo ujęte i uzgodnione (cel),

orientacja na przeszłość,

stałe wytyczne,

specyficzny język,

dostarcza liczby,

zestawienia liczbowe,

praca w ramach działu,

dominuje księgowość.

Po stronie controllera cechami i zadaniami są natomiast:

liczby muszą być aktywnie wykorzystane (cel),

orientacja na przyszłość,

przekonywanie do rozwiązań,

bieżąca komunikacja w kwestiach dotyczących wyniku,

ciągłe dopasowywanie się do potrzeb przedsiębiorstwa,

współpraca między działami,

zróŜnicowane formy prezentacji,

dominuje cel, plan i sterowanie.