Chrześcijaństwo

Pierwsza szkoła chrześcijańska

**** Orygenes podzielił ją na dwie części 1) na szkołę katechetyczną - pozostającą na niższym poziomie, 2) na Szkołę Wysokiej Nauki Religijnej (rodzaj uniwersytetu) - w której, obok siedmiu sztuk wyzwolonych, studiowano filozofię oraz, po jej opanowaniu, Pismo św. tłumacząc je alegorystycznie według zasady, że zawiera „prawdy do zrozumienia", a nie prawdy (fakty) historyczne; jednak upadła już w latach 230-231 na skutek sporu Orygenesa z miejscowym biskupem i wygnania go z Aleksandrii; w Aleksandrii pozostała tylko szkoła katechetyczna. Natomiast Orygenes udał się do Palestyny, gdzie w Cezarei założył na jej wzór inną chrześcijańską szkołę wyższą.

Podobne szkoły katechetyczne i wyższe powstawały także w innych miastach, np. pod koniec III wieku w Antiochii (Syria). Szkoły te dały początek naukom teologicznym. Jeśli chodzi np. o metody nauczania, nawiązywały one do szkół rzymskich - stało się to już przed wydaniem edyktu mediolańskiego (313 rok) , dzięki któremu Kościół uzyskał swobodę działania w Cesarstwie Rzymskim.

Działalność Klemensa i Orygenesa to szczytowy okres recepcji nauki starożytnej (greckiej) przez chrześcijaństwo II i III wieku. W IV i V wieku nastąpił dalszy, już mniej skrępowany czynnika m i zewnętrznymi, rozwój szkolnictwa chrześcijańskiego, ogranicza ny jednak sporami wewnątrzkościelnymi. Miejsce nauczycieli pogańskich stopniowo zajmowali w szkołach Cesarstwa nauczyciele chrześcijańscy.

Proces przyswajania kultury Antyku przez chrześcijaństwo, generalnie biorąc, wolniej przebiegał na łacińskim Zachodzie niż na greckim Wschodzie (podział na Zachodnie i Wschodnie Cesarstwo nastąpił w 395 roku) - utrudniała go mniej filozoficzna, a bardziej retoryczno-prawna kultura rzymsko-łacińska; obawiano się (zwłaszcza św. Ambroży - 339-397 i św. Hieronim - 347-420) przeniknięcia do doktryny chrześcijańskiej mitologii pogańskiej.

***** Syntezy starożytności łacińskiej i chrześcijaństwa dokonał dopiero św. Augustyn (354-430), doskonały znawca literatury rzymskiej, profesor w pogańskiej szkole retorycznej, manichejczyk, neoplatonik i wreszcie biskup katolicki; z punktu widzenia dziejów myśli pedagogicznej najważniejsze są jego dzieła De magtstro (O nauczycielu) i De doctrina christiana (O nauce chrześcijańskiej) oraz jego Confessiones (Wyznania) stanowiące jedno z największych osiągnięć literatury światowej. W pracach tych Augustyn określił program kształcenia duchowieństwa, a tym samym program wszelkiego kształcenia na następne 1000 lat; języka greckiego nie znał; stworzył system wiedzy łacińsko-chrześcijańskiej; w kwestii, jak należy się ustosunkować do kształcenia i wychowa nia w starożytnośc i pogańskiej, Augustyn przyłączył się do poglądów tych uczonych wschodnio-chrześcijańskich, którzy twierdzili, że chrześcijanie tak powinni korzystać z wiedzy starożytnych, jak Żydzi korzystali z wiedzy Egipcjan. Wiedza antyczna nie jest celem samym w sobie, lecz środkiem do poznania nauki chrześcijańskiej. Nauki ścisłe i przyrodnicze, jak matematyka, geografia, zoologia i botanika, pomagają zrozumieć Pismo św. Zarówno wiedza elementarna jak i sztuki wyzwolone są nosicielami cnót i elementami wychowania ukierunkowanego na Chrystusa. Nauka bowiem prowadzi do mądrości, mądrość zaś jest wyższa od nauki, jest wiedzą o dobrach niezmiennych, wiecznych dotyczących zbawienia.