Stanisław Ossowski „O strukturze społecznej”

Metafora przeciwstawienia przestrzennego ( góra i dół) symbolizuje stosunek.

Odnajdujemy 3 zasadnicze aspekty tej dychotomii, odpowiadające 3 kategoriom przywilejów górnej warstwy.

1. rządzący i rządzeni (rozkazujący i słuchający) tzw. „klasy panujące"

2. bogaci i biedni, „klasy posiadające" i „klasy nie posiadające"

3. ci na których się pracuje i pracujący; „eksploatujący" i „eksploatowani"; tu wyraźna ocena moralna- „moralne aspekty" podstawowej dychotomii.

Są to 3 różna stosunki charakteryzujące przeciwstawienie warstwy górnej i dolnej. Podstawowym z punktu widzenia zależności przyczynowych jest stosunek pierwszy lub drugi. Trzeci to na ogół wynik pierwszego lub drugiego stosunku, lub pierwszego i drugiego. Gdy chodzi o prymat 1. lub 2. stosunku już dwojaka interpretacja dychotomicznej struktury społecznej:

1. prymat władzy wyrazi się w formule: ci co na górze są bogaci, bo rządzą. Jak mówił Ibn Chaldun XIV/XV w.

2. prymat bogactwa: ci na górze rządzą, bo są bogaci. Jest to postulat ideologii kapitalistycznej, ale też wniosek z tez historycznego materializmu, przynajmniej w stosunku do społeczeństwa kapitalistycznego.

PSZCZOŁY I TRUNIE

Ten trzeci stosunek, eksploatacja pracy klas upośledzonych, dominuje w świadomości rewolucjonistów i w ich propagandzie i w ich propagandzie bojowej. Z tego stosunku wyrasta marksistowska teoria „nadwartości".