
Struktura społeczna
Struktura społeczna to zbiór segmentów, z których składa się społeczeństwo oraz układ zależności zachodzących między nimi. Struktura społeczna to atrybut społeczeństwa. Społeczeństwo zbudowane jest z elementów morficznych (grupy społeczne różniące się kształtem i funkcjami)- zwane jest społeczeństwem morficznym.
Przeciwieństwem jest społeczeństwo amorficzne- względnie niezróżnicowane,
pozbawione struktury ( lub posiadają szczątkową) np. wspólnoty pierwotne.
- Współczesne społeczeństwa przemysłowe mają złożoną i rozbudowaną strukturę
charakteryzującą się wysokim poziomem specjalizacji i funkcjonalności jej elementów
składowych. Osoby z różnych grup zawodowych posiadać muszą określoną wiedzę
teoretyczną i umiejętności praktyczne. Duża liczba specjalności i zawodów (w Polsce
2610) to skutek postępu technicznego i organizacyjnego.
- Struktura społeczna może być w różnym stopniu sformalizowana (uregulowana przez
system prawny) i zinstytucjonalizowana (chroniona przez instytucje społeczne). Taki
charakter miały np. społeczeństwa feudalne w Europie lub system kastowy w Indiach.
Ich struktura była sztywna i zamknięta. Współczesne społeczeństwa mają rozwiniętą
strukturę o charakterze niezformalizowanym i niezinstytucjonalizowanym. Struktura
społeczna jest otwarta i płynna (istnieje możność przepływu jednostki z jednej do drugiej
klasy, grupy społecznej, zawodowej). Pozbawienie społeczeństwa struktury
prowadziłoby je do dezorganizacji i upadku. Strukturę społeczną dzielimy na
•makrostrukturę: cecha społeczeństwa globalnego i wielkich grup społecznych.
Tworzą ją klasy, warstwy społeczne, grupy społeczno- zawodowe, wyznaniowe,
naród, państwo i zależności między nimi. Całości te mają charakter złożony,
obejmując wiele poziomów organizacyjnych i szczebli zależności. Wielkie struktury
składają się i opierają funkcjonowanie na małych strukturach społecznych. Wielkie i
małe struktury społeczne przenikają się.
•mikrostrukturę: właściwość małych grup społecznych tworzących
ponadindywidualne całości typu wspólnot rodzinnych, społeczeństw lokalnych i
sąsiedzkich, kręgów przyjacielskich itp. Małe struktury oparte są na interakcjach
bezpośrednich zachodzących między ich członkami np. w rodzinie. Cechą małych
grup jest więź osobista i bezpośrednie oddziaływanie na siebie członków. Między jednostką a grupą jest gama pośrednich form organizacyjnych np. pary, frakcje,
kręgi przyjacielskie. Szczególne znaczenie w procesie powstawania grup mają związki
dwuosobowe czyli diady. Nie jest to jednak struktura ponadindywidualna, każdy jej członek
określa się w stosunku do drugiego członka, nie zbiorowości. Tu mikrostruktura opiera się na
bezpośrednim związku 2 osobników.
Mikrostrukturę w małej grupie tworzy sieć więzi o charakterze bezpośrednim i
osobowym, łączących jej członków. Więź ta jest splotem składników:
•więzi poznawczej- wzajemne poznanie się partnerów, wystąpienie tego składnika
warunkuje proces tworzenia się pozostałych składników. Identyfikacja na skali znanie
zna.
•więzi emocjonalnej- wzajemne odnoszenie się partnerów na płaszczyźnie
uczuciowej, identyfikowany na skali dodatnie- ujemne odnoszenie się.
•więzi wartościującej- wzajemna ocena partnerów więzi na płaszczyźnie
aksjologicznej. Ocena pozytywna- negatywna.
•więzi partycypacyjnej: zamiary partnerów wchodzenia w związki działania;
zamierza- nie zamierza uczestniczyć w związkach działania z partnerem więzi.
Więź może składać się z 1 bądź wszystkich wyróżnionych składników. Może mieć
charakter symetryczny (dwustronny) lub asymetryczny (jednostronny). Badaniem więzi w
małych grupach zajmuje się socjometria.