Pojęcie prawa

Prawo jako zjawisko polityczne

Prawo jest nierozerwalnie związane z państwem, a tym samym jest uwikłane w procesy

sprawowania władzy. Związek prawa z tymi procesami przejawia się w szczególności w tym,

że:

1. Prawo należy do najważniejszych elementów sprawowania władzy publicznej. Normy

prawne sankcjonowane przez państwo są bardzo silnym bodźcem do wymuszania

oczekiwanych przez państwo zachowań.

2. W państwie prawnym, prawo oznacza obszar, w którym mogą poruszać się sprawujący

władzę. Zgodnie z zasadą legalizmu organy państwa działają na postawie i w granicach

prawa. Wyznacza ono zatem zadania organów państwa, procedury podejmowania decyzji

oraz konsekwencje złamania tych procedur.

3. Prawo określa uprawnienia i obowiązki nie tylko osób nie pełniących funkcji władczych,

ale również uprawnienia i obowiązki organów względem siebie . Zapobiega w ten sposób

przypisywaniu sobie przez jakiś podmiot uprawnień i kompetencji mu nienależnych.

4. Prawa wyraża treści aksjologiczne czyli definiuje wartości

. JĘZYK PRAWA

W doktrynie prawoznawstwa zwykło odróżniać się język prawny od języka prawniczego.

Język prawny to ten język, w którym formułowane są akty normatywne (ustawa, kodeks).

Jest odmianą języka etnicznego.

Język prawniczy to język, w którym formułowane są wypowiedzi o prawie, jego treści

w zakresie obowiązywania w ujęciu podmiotowym, czasowym i terytorialnym

(charakterystyczne wyrażenia łacińskie – posługują się np. sędziowie).

Jedną z cech charakterystycznych języka prawniczego jest występowanie tzw. zdań

deontycznych czyli zdań stwierdzających, czyli ze względu na treść określonej normy jakieś

zachowanie jest określonym podmiotom w pewnych okolicznościach nakazane, zakazane

albo nie jest ani zakazane ani nakazane.

PRAWOZNAWSTWO

Prawo jest pojęciem wieloznacznym, a na przestrzeni dziejów podejmowano wiele prób

zdefiniowania prawa. Wg. szkoły prawa natury, której twórcą i najwybitniejszym

przedstawicielem był John Locke, prawo to normy ustanowione przez Boga wynikające

wprost z jego woli, które człowiek w sposób mniej lub bardziej udolny wyraża w aktach

normatywnych.

Z kolei w ujęciu tzw. pozytywizmu prawniczego prawo to zespół norm postępowania

ustanowionych przez właściwe organy państwa we właściwym trybie, zagwarantowane

użyciem przymusu państwowego. Przedstawicielem był angielski prawnik John Austin.

Dura lex sed lex – Twarde prawo, ale prawo

Z kolei w ujęciu szkoły pozytywizmu prawniczego, którego twórcą był Leon Petrażycki,

prawo to przeżycie psychiczne osób stosujących prawo oraz adresata norm. Przeżycia te mają charakter atrybutywno-imperatywny. W przypadku osoby stosującej prawo istnieje

przeświadczenie o istnieniu uprawnienia do kształtowania sytuacji prawnej innej osoby.

Z kolei adresat normy prawnej ma poczucie określonego obowiązku. (Polska)

Wreszcie dla innych prawo jest tożsame nie tyle ze zbiorem przepisów zawartych

w ustawach, ile ze zbiorem decyzji aktów stosowania prawa, podejmowanych przez

urzędników. Takie podejście do prawa określa się mianem realizmu prawniczego. Jest to

pogląd szczególnie nośny w krajach anglosaskich i USA.

Law in action – Prawo w akcji

Prawo w podanym wyżej rozumieniu obejmuje tzw. prawo krajowe inaczej wewnętrzne,

które obowiązuje podmioty prawa znajdujące się w obszarze jurysdykcji danego państwa.

Prawo międzynarodowe publiczne to prawo, które obowiązuje państwa i organizacje

międzynarodowe. Jego źródłami są umowy międzynarodowe. Początkowo prawo

międzynarodowe publiczne różniło się od prawa krajowego, nie tylko trybem jego powstania, zakresem podmiotowym, ale i brakiem sankcji. Obecnie prawo upodabnia się do prawa krajowego czego przykładem może być nałożenie sankcji przez ONZ wobec państw

łamiących prawo międzynarodowe.

Prawo, a inne systemy normatywne

Prawo jest najważniejszym, ale nie jedynym systemem normatywnym regulującym

zachowanie członków społeczeństwa. Do pozaprawnych systemów normatywnych zaliczyć

można min. moralność, religie, zwyczaje.

RÓŻNICE POMIĘDZY PRAWEM, A MORALNOŚCIĄ:

1. Sposób powstawania norm prawnych i norm moralnych. Te pierwsze powstają w trybie

sformalizowanym w oparciu o obowiązującą w danym państwie procedurę legislacyjną.

Normy moralne powstają niejako samorzutnie, gdy dane społeczeństwo uzna określoną

regułę postępowania za pożądaną, właściwą, słuszną (oceny aksjologiczne).

2. Normy prawne zagwarantowane są przymusem państwowym . Prawo precyzyjnie

określa sankcje za naruszenie normy prawnej i rodzaj norm.

3. Zakres podmiotowy norm prawnych i moralnych. Normy prawne adresowane są

zarówno do osób fizycznych, jak i do osób prawnych, podczas gdy normy moralne

odnoszą się wyłącznie do zachowań ludzi.

4. Obowiązywanie norm . Normy prawne mają uzasadnienie tetyczne, czyli obowiązują

dlatego, że uprawniony organ w określonym trybie ustanowił pewną normę. Natomiast

podstawą obowiązujących norm moralnych są samorzutnie rozwijające się oceny.

5. Przedmiot regulacji . Prawo reguluje wyłącznie zewnętrzne zachowania się człowieka

(ludzi), natomiast moralność dotyczy również stanów psychicznych człowieka.