Polityka fiskalna

Cel i istota polityki fiskalnej

Istotą polityki fiskalnej państwa jest przede wszystkim oddziaływanie na popyt globalny w gospodarce. W zależności od sytuacji gospodarczej rząd może albo pobudzać popyt bądź go hamować. W okresach zagrożenia inflacją (wtedy gdy mamy do czynienia z nadmiernym popytem) rząd podejmuje próby studzenia koniunktury W sytuacji recesji, aby pobudzić popyt i poprawić koniunkturę w gospodarce, rząd podejmuje działania mające na celu powiększenie globalnych wydatków.

Narzędzia polityki stabilizacji

Aby osiągnąć te cele rząd posługuje się różnymi narzędziami oddziaływania na wielkość zagregowanych wydatków, lub patrząc na to z innej strony, na wielkość dopływów i odpływów z ruchu okrężnego.

Narzędziami tej polityki są od strony dopływów: wydatki związane z tworzeniem dóbr publicznych, różnego rodzaju przekazy środków finansowych na rzecz sektora prywatnego np. dotacji dla firm czy transfery dla gospodarstw domowych.

Narzędziami oddziaływania na wielkość odpływów są pobierane przez rząd różnego rodzaju podatki oraz wszelkie inne pobierane przez rząd od podmiotów prywatnych płatności pieniężne np. opłaty zasilające różnego rodzaju fundusze, jak np. składka na Narodowy Fundusz Zdrowia czy Fundusz Ubezpieczeń Społecznych oraz wiele innych.

Inflacja kontra recesja

Gdy grozi inflacja rząd podejmuje próby osłabienia ciśnienia popytu globalnego poprzez:

- zwiększenie obciążeń podatkowych (wzrost wpływów budżetowych),

- zmniejszanie wydatków rządowych na zakup dóbr publicznych, finansowanie zasiłków, inwestycje rządowe itp. (ograniczanie wydatków budżetowych).

W sytuacji recesji, aby pobudzić wydatki i poprawić koniunkturę rząd:

- zmniejsza wpływy budżetu (ogranicza obciążenia podatkowe) oraz jednocześnie

- zwiększa wydatki budżetowe.

Polityka fiskalna a polityka finansowa

Polityka fiskalna jest częścią polityki finansowej państwa obejmującą ogół decyzji rządu dotyczących wydatków i podatków. Mają one na celu realizację określonych zadań ekonomicznych i społecznych.

Przykład

Mierząc zakres ingerencji państwa w gospodarkę, udział wydatków budżetowych w PKB w 1989 roku wynosił w Unii Europejskiej około 48%, w Stanach Zjednoczonych około 36%, w Japonii około 31% Z kolei w 1997 roku w krajach OECD około 40%, a w tym samym roku w Polsce około 48%.

Cele i rodzaje polityki fiskalnej

Podstawowymi zadaniami polityki fiskalnej są:

- dostarczenie środków na finansowanie działalności państwa,

- redystrybucja dochodów,

- stabilizacja gospodarki.

Polityka stabilizacji, jej rodzaje i narzędzia

Głównym makroekonomicznym celem polityki fiskalnej jest łagodzenie skutków cyklu koniunkturalnego. Oznacza to stabilizowanie produkcji na poziomie najbliższym produktowi potencjalnemu.

Polityka stabilizacji gospodarki polega na wykorzystywaniu dochodów, wydatków, deficytu i długu finansów państwa do pobudzania lub hamowania aktywności gospodarki odpowiednio do potrzeb wynikających z przebiegu cyklu koniunkturalnego. W zależności od stanu koniunktury prowadzona przez rząd polityka może być ekspansywna lub restrykcyjna.

Polityka fiskalna w formie ekspansywnej oznacza zwiększanie przez rząd wydatków bądź obniżanie podatków. Ten rodzaj polityki prowadzi także do zwiększenia popytu zagregowanego.

Restrykcyjna polityka fiskalna ma miejsce wtedy, gdy wydatki rządowe są zmniejszane, podatki podwyższane. Ogranicza się również zagregowany popyt, który występuje w nadwyżce.

Inny podział to polityka aktywna i pasywna.