Wykład - Religijność współczesnych prymatów

Religijność współczesnych prymatów.
Wielu myślicieli zakłada, że religijność jest wyznacznikiem człowieczeństwa, dlatego ważne jest zbadanie, czy zwierzęta faktycznie nie posiadają religii lub przynajmniej pierwotnych jej form. W. Köhler - badanie szympansów na Teneryfie (środowisko laboratoryjne), wnioski:
- niektóre z szympansów przywiązywały wagę do rzeczy pozbawionych praktycznego zastosowania (szympansica Tschego miała wypolerowany kamień, którego dotykanie wprawiało ją w ekstazę) - fetysze, zachowanie podobne do dziecięcego (np. pluszowe misie); nadanie znaczenia ponadmaterialnego
- maszerowanie i „taniec” wokół jakiegoś centralnego punktu, z przenoszeniem ciężaru z jednej nogi na drugą - podobne do tańców niektórych plemion
- szympansica Washoe podczas zabawy ustawiała wokół siebie lalki w „kręgu magicznym”
: zachowania takie leżą u podstaw rytuałów publicznych, mają służyć odreagowaniu napięć psychicznych; organizacja przestrzeni wokół CENTRUM - jeden z głównych motywów mitologicznych na świecie
R. A. Butler - badanie pojmowania śmierci u zwierząt, poszukiwanie zachować rytualnych:
- inne rezusy nie zareagowały na martwego towarzysza w klatce (badacz zabił go i umieścił jego obciętą głowę z splecionych dłoniach), nie okazały współczucia czy strachu, mimo że znają takie uczucia (ALE rezusy to niższe prymaty) - obojętność na śmierć;
szympansy wobec śmierci:
- specyficznie traktują zwłoki, wiedzą, że stało się coś na co nie mają wpływu; A. Kortland: w reakcji na śmierć towarzysza szympansy zbadały ciało, potem spędziły cały dzień w ciszy
- okazują wobec chorych i umierających współczucie
- matki żegnają swoje dzieci pocałunkiem
S. Zuckerman, R. Yerkes - badanie goryli i szympansów:
- milcząca adoracja zwłok
- intensywne wyczesywanie zmarłego
- przygaszony, smutny nastrój w najbliższych godzinach (szympans Aaron przykrył ciało swojego towarzysza w klatce - Mojżesza - kawałkiem płótna po śmierci)
- podobne zachowania zauważone także u słoni (przykrywanie zwłok, otaczanie kręgiem)
D. Morris (zoolog/etolog) - poszukiwanie źródła tych zachowań poza lękiem przed śmiercią:
- koncepcja o nadrzędnej roli naczelnika stada - gesty podporządkowania są wyrazem uległości, ubóstwienia SAMCA ALFA - nawiązanie do freudowskiej koncepcji „supernarcystycznego samca, który zagarnął sobie samice w stadzie, by zabity powracać w formie wypartego kompleksu Edypa”, ALE: 1. rola dominacji samców nie jest decydująca; 2. u np. bonobo zdarzają się SAMICE ALFA, a napięcia wewnątrzgrupowe rozładowują kontakty seksualne

(…)

… osobników; Fouts: małpy są zdolne do rozpoznawania kolejności zdarzeń w przyrodzie i do percepcji czasu (nadchodzenie pory deszczowej).
G. Baudler:
- małpy odebrały burzę w sposób symboliczny - jako działania imponujące - i spostrzegły jej „niezwykły wymiar”; jest to prymitywny kult religijny, właściwy dla poziomu rozwoju małp
- początkiem wierzeń religijnych są zachowania imponujące + nowy użytek…
… solidarności religijnej na poziomie homo, ALE: agresja wewnątrzgatunkowa =/= drapieżnictwo!!
- polowanie - rodzaj kultu religijnego, imponowanie o charakterze religijnym → przemoc i zabijanie; BO: zabijanie potrzebowało sankcji która przezwyciężała genetyczne bariery biologiczne; imponujące samce tej samej grupy nie zabijają się ani nie ranią dotkliwie, jednak wobec samców innych grup mają mordercze zamiary…
…, dyscyplina wewnątrzgrupowa czy przewidywalność zachowań mają wysoką wartość selektywną”
- szympansy jako „dzieci kwiaty” wśród małp - nieodpowiedzialne i skłonne do wybuchów radości
odczuwanie sacrum jako efekt jednoczesnego odczuwania lęku i ciekawości; tremendum et fascinosum (R. Otto) - fizjologicznym źródłem zachowań religijnych jest „jeżący włosy na karku” strach (awe Maretta), wg K. Lorenza to część…
... zobacz całą notatkę