Odmiany władzy Skoro władza to pewna swoista, nierównorzędna, asymetryczna relacja, to wypada zapytać: między kim a kim? Mówiąc o nierównościach społecznych, a zwłaszcza opozycjach dychotomicznych, odnosiliśmy władzę do relacji między całymi zbiorowościami społecznymi: grupami, kategoriami społecznymi itp. Dla Marksa panowanie klasowe było nieodłącznym przejawem przewagi własnościowej kapitalistów nad proletariatem, a wyrażało się w możliwości egzekwowania swoich interesów kosztem interesów robotników. Dla ideologów i badaczy kwestii kobiecej efektem kulturowych definicji płci jest przede wszystkim dominacja mężczyzn, wyrażająca się w możliwości realizowania ich interesów poprzez segregację czy dyskryminację. Podobnie przewaga większości nad mniejszościami etnicznymi lub rasowymi oznacza zapewnienie interesów większości poprzez segregację, dyskryminację czy nawet w skrajnych przypadkach eksterminację mniejszości. Kiedy mówimy o nierówności warstw społecznych na drabinie władzy, to chodzi nam przeważnie o nierówne porcje tego szczególnego „zasobu społecznegoʺ będące w dyspozycji przedstawicieli poszczególnych warstw i umożliwiające im wywieranie wpływu lub formułowanie skutecznych żądań wobec członków innych warstw. Np. politycy, policjanci, oficerowie, urzędnicy mają tego rodzaju możliwości władcze wobec innych obywateli. Ale czasami mamy też na myśli relacje między warstwami en bloc. Powiemy na przykład, że w społeczeństwie średniowiecznym arystokracja posiadała dominację nad kupcami, plebsem czy chłopami pańszczyźnianymi, ponieważ zgodnie ze swoimi interesami mogła regulować warunki funkcjonowania tamtych, niższych grup, na przykład poprzez korzystne dla siebie prawa. Podobnie w społeczeństwach teokratycznych, zarówno dawnych, jak i obecnych, takie szczególne preferencje dla własnych interesów zapewniają sobie grupy klerykalne, reprezentujące panującą religię. Badając współczesne społeczeństwo francuskie, Pierre Bourdieu ujawnia istnienie ukrytych elit dysponujących kapitałem edukacyjnym i kulturowym, zdolnych realizować swoje interesy dzięki „przemocy symbolicznejʺ wobec innych grup 2 . Mówimy też często o dominacji biurokracji, która przekształca się w zamkniętą warstwę broniącą swoich własnych interesów, a z natury swoich funkcji dysponuje możliwościami ich egzekwowania. We wszystkich przypadkach, kiedy asymetryczna relacja władzy występuje pomiędzy zbiorowościami (grupami, klasami, warstwami, kategoriami społecznymi), z których jedna ma możliwość zagwarantowania swoich interesów kosztem interesów, czy wbrew interesom drugiej, mówić będziemy o dominacji. Elementarny sens pojęcia władzy odnosi się jednak nie do relacji między grupami, lecz do relacji między jednostkami. Taki punkt widzenia przyjmował klasyk problematyki władzy Max Weber. Według Webera, władza to taka relacja między jednostkami, w której istnieje prawdopodobieństwo, że jedna z nich przeprowadzi swoją wolę, nawet mimo oporu drugiej. W określeniach późniejszych autorów ta sama cecha relacji władzy ujmowana jest jako „zdolność narzucenia swojej woli.
(…)
… generała. Dziecko powinno słuchać rodziców po prostu i tylko dlatego, że jest dzieckiem, w relacji rodzice‐dziecko prerogatywy władcze są bowiem przypisane rodzicom. Pracownik powinien wykonywać polecenia służbowe po prostu i tylko dlatego, że jest zatrudniony, w relacji dyrektor‐pracownik bowiem prerogatywy władcze ma dyrektor. Minister musi liczyć się z zaleceniami premiera…
… administracyjneʺ), wyroków sądowych („postępowanie cywilne czy karneʺ). Już bez wyjątku, także w kontekstach nieformalnych, regulowany jest jakoś sposób stosowania przymusu, czyli wymierzania sankcji za niepodporządkowanie się. Nawet w przypadku stosunków w rodzinie zwyczaj kulturowy może np. zakazywać kar cielesnych wobec dzieci, a kiedy indziej przyzwalać na nie. W mafii przestępczej bardzo wyraźnie akceptowany…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)