Warstwa hipotetyczna

Terminy :

Wyjaśnianie – sformułowanie przyczynowego lub funkcjonalnego związku pomiędzy faktami.*

Przyczyna = zmienna niezależna.

Skutek = zmienna zależna.

* - tak naprawdę okazuje się później, że związek funkcjonalny jest szerszą kategorią, niż związek przyczynowy,

tzn. związek przyczynowy należy do związków funkcjonalnych, ktoś to coś pomieszał

Terminy :

Wyjaśnianie – sformułowanie przyczynowego lub funkcjonalnego związku pomiędzy faktami.*

Przyczyna = zmienna niezależna.

Skutek = zmienna zależna.

* - tak naprawdę okazuje się później, że związek funkcjonalny jest szerszą kategorią, niż związek przyczynowy,

tzn. związek przyczynowy należy do związków funkcjonalnych, ktoś to coś pomieszał

Kiedy tekst zawiera szereg twierdzeń wyjaśniających tworzą one pewną strukturę. W zależności od jej

systematyczności określa się je jako :

szkice (najmniej usystematyzowane) -usystematyzowane teorie - systemy dedukcyjne (najbardziej).

Typy wyjaśnień

Istnieją dwa główne typy wyjaśnień

1. Dedukcyjne (oparte o systemy dedukcyjne)

2. Modelowe (oparte o konkretne modele)

Wyjaśnienia dedukcyjne – oparte o system dedukcyjny (=logicznie zorganizowany system twierdzeń)

Z twierdzeń podstawowych (aksjomatów)  wyprowadza się twierdzenia pochodne, zwane teorematami

Zaletą wyjaśnień dedukcyjnych jest możliwość formułowania przewidywań:

1. W celu sprawdzenia teorii

2. W celach praktycznych

Zaletą wyjaśnień modelowych są korzyści heurystyczne i pedagogiczne

1. Heurystyczna funkcja modelu : model konkretny ułatwia rozwiązywanie problemów, oraz odkrywanie

nowych zjawisk i tworzenie nowych hipotez

2. Pedagogiczna funkcja modelu : Model konkretny ułatwia porozumiewania się naukowca z „laikami"

Istnieją jeszcze inne rodzaje wyjaśnień. Toczą się spory, co do ich klasyfikacji. Niektórzy (np. Mill), uważa że

wszystkie, włącznie z modelowymi, można uznać za dedukcyjne. Niektórzy, że modelowe są podstawowe

(Campbell). Oto inne rodzaje wyjaśnień, które z reguły zalicza się do dedukcyjnych :

1. indukcyjno-statystyczne (jak dedukcyjne, tylko, że prawdopodobieństwo nie jest =100%, a bardzo

wysokie, zdążające do 100%)

2. funkcjonalne, czy teleologiczne (zorientowane nie na przyczynę, a na cel, wynik, funkcję)

3. historyczne, czyli genetyczne [hmm?]

Peirce : istnieje jeszcze rozumowanie abdukcyjne, tj. takie w którym tworzy się hipotezy na podstawie zespołu dowodów empirycznych i teoretycznych.