Postęp techniczny

Pierwsza i druga fala

Od mitologów postępu (o których już wspominałem) należy odróżniać teoretyków, którzy dokonują periodyzacji dziejów, odwołując się do kluczowych ciągów wydarzeń w dziejach ludzkości i próbując je systematyzować (niekoniecznie w kluczu wielkich wojen, wodzów czy królów). Alvin Toffler (ur. 1928, „Trzecia fala" 1980), socjolog amerykański, twierdzi, że „jesteśmy ostatnią generacją starej cywilizacji, a zarazem pierwszym pokoleniem cywilizacji nowej", określanej przez niego mianem „trzeciej fali". Autor podkreśla, że metafora „fali" jest być najwłaściwsza w periodyzacji historycznej, bowiem za jej pomocą dobrze oddaje się dynamikę przemian (por. „grzbiet fali", „gaśniecie fali" itp.), akcentuje się płynność przechodzenia jednej epoki w drugą.

Pierwsza fala (First Wave) - „Ludzie zaprzestają nieustającej podróży za strawą i osiedlają się na miejscu, budując domy bardziej trwałe niż szałasy i namioty. Jednocześnie zmienia się organizacja pracy i organizacja struktur plemiennych: małe społeczności gromadzą coraz więcej członków, tworząc w ten sposób wioski, a z czasem miasta. Pierwsza Fala trwała dziesiątki, jeśli nie setki tysięcy lat".

Drugą falę (Second Wave)– przemysłową Toffler wiąże z odkryciem i upowszechnieniem druku i maszyny parowej, a przede wszystkim z początkiem industrializmu (gwałtowne uprzemysłowienie, stal i elektryczność, budowanie fabryk i autostrad, rozwój motoryzacji i przemysłu nastawionego na masowego odbiorcę). Manuel Castells (ur. 1942, Hiszpan, pracuje w USA), uważa, że w ramach epoki przemysłowej można wyróżnić dwie rewolucje przemysłowe.

Pierwsza rewolucja przemysłowa

„Wybucha" w ostatnich dziesięcioleciach XVIII wieku Jest związana z zastępowaniem narzędzi ręcznych przez maszyny (maszyna parowa, przędzarka wrzecionowa, metalurgia) i pojawieniem się nowych technologii. W 1763 roku James Watt konstruuje maszynę parową, która wkrótce znajdzie wielkie zastosowanie w przemyśle (maszyna wielkoprzemysłowa) oraz w transporcie. W 1804 roku Richard Trevithick (zm. 1833) brytyjski inżynier, buduje parowóz, co rewolucjonizuje komunikację ludzi, a także przewóz surowców i towarów (choć sam Trewithick został wydalony z Anglii pod wpływem protestów hodowców koni i zmarł jako żebrak). Większy sukces miały parowozy George'a Stephensona. Wynalazek Trewithicka - Stephensona przyczynia się do rozkwitu kolejnictwa. Rozkwit ten ma swoje początki w 1825 roku w uruchomieniu pierwszej kolei żelaznej (Wielka Brytania). Łączy się z tym nieznany dotąd postęp w kopalnictwie węgla i rud metali, głównie żelaza. W latach trzydziestych XIX wieku rozwija się telegraf, a ułożenie kabla między Europą a Ameryką przyczyni się do wielkiego rozwoju komunikacji. „W 1856 roku Henry Bessemer wynajduje masową konwertorową metodę produkcji stali (pozwala przetworzyć 5 ton surówki w 20 ciągu minut). Stal staje się znacznie tańsza". Dokonuje się kolejnych wielkich przedsięwzięć komunikacyjnych, otwiera się liczne tunele, drogi i szlaki wodne; w 1869 roku kończy się budowę Kanału Sueskiego.