Patologia świadomości społecznej Niezależnie od oceny tej najnowszej tendencji w obrębie świadomości społecznej występowały zawsze pewne zjawiska patologiczne. Kiedy mówimy „patologiczneʺ, mamy na myśli, po pierwsze, zniekształcenia poznawcze, a więc poglądy uproszczone, jednostronne lub wręcz fałs...
Podwójna relatywizacja Reguły społeczne obowiązują pod pewnymi warunkami. W stosunku do każdej reguły zadać można pytanie: w jakich sytuacjach obowiązuje i kogo obowiązuje. Każda reguła jest więc /relatywizowana sytuacyjnie i personalnie. Inaczej: zawiera klauzulę określającą warunki czy granice sw...
Pojęcie rewolucji Teoretyczne koncepcje rewolucji wywodzą się z dwóch tradycji intelektualnych: historiozoficznej i socjologicznej. W rezultacie powstają dwa odmienne pojęcia rewolucji. Tradycja historiozoficzna postrzega rewolucję niejako z perspektywy zewnętrznej, w kontekście długotrwałego
Postęp społeczny Pojęciem jeszcze bogatszym znaczeniowo jest postęp społeczny. Chodzi tu o taki proces rozwojowy, którego kierunek jest wartościowany, oceniany pozytywnie. Postęp przybliża nas nieustannie do takiego stanu społeczeństwa, k...
Poziom rzeczywistości społecznej Teoria stawania się społeczeństwa wychodzi od mocnej tezy ontologicznej; tym, co naprawdę istnieje, ostatecznym substratem życia społecznego, nie są ani poszczególne jednostki, ani ponadjednostkowe systemy czy struktury, lecz „trzeci poziomʺ rzeczywistości społeczne...
PRAWO JAKO REGUŁA KULTUROWA Dla wyróżnienia prawa nie jest najistotniejsza treść regulacji, lecz raczej jej sposób. Pod tym względem prawo ma trojaką specyfikę. Po pierwsze, nie wytwarza się spontanicznie, lecz jest celowo stanowione przez państwo lub w jego imieniu. Jest więc zawsze związane z jak...
Prekursorzy teorii globalizacji Zanim globalizacja stała się takim dominującym tematem socjologii najnowszej, jej zalążki i fazy wcześniejsze dostrzegali już różni autorzy od początku XX stulecia. Trzy nurty teorii społecznej mogą być potraktowane jako prekursorskie wobec współczesnych ujęć globali...
Procedury, instytucje i role Reguła kulturowa z jej dwiema odmianami ‐ normami i wartościami ‐ to najmniejszy element, swoisty atom systemu aksjo‐normatywnego. Ale reguły nie występują w izolacji, w oderwaniu od siebie. Przeciwnie, łączą się, integrują w szersze całości. Integracja najmniejszej ska...
Proces instytucjonalizacji Od początku istnienia socjologii jednym z jej centralnych problemów był status rozmaitych bytów ponadjednostkowych: grup, organizacji, instytucji, kultury. Nieustannie zadawano pytanie o relacje jednostki i społeczeństwa. W języku nowoczesnej socjologii ujmuje się to jako...
Proces społeczny Zmiana społeczna oznacza pojedynczy epizod, przejście od jednego stanu systemu do drugiego. Ale jest oczywiste, że zmiany wiążą się ze sobą, zazębiają się, jedne pociągają za sobą drugie. Pojęcie procesu służy do opisania ciągu, sekwencji następujących po sobie i przyczynowo uwarun...
