Geologiczna działalność wiatru Odróżnia się dwojakiego rodzaju geologiczna działalność wiatru: - niszczącą (erozja eoliczna) - budującą (akumulacja eoliczna) Prędkość wiatru zwiększa się z wysokością . W wysokich górach wiatry są tak silne, że wywiewają wszelki drobny materiał ze zwietrzelin. Dlatego w wysoko położonych obszarach obserwuje się tylko grubszy gruz. Prędkość wiatru jest większa nad morzami, gdyż tarcie między powietrzem a wodą jest znacznie mniejsze niż między powietrzem a lądem. Również nad bezleśnymi równinami prędkość wiatru jest większa, gdyż brak jest lasów które wskutek tarcia zmniejszają jego prędkość. Jako czynnik erozyjny, wiatr najsilniej działa w obszarach suchych – stepy, pustynie), gdzie duże różnice temperatur w ciągu doby, brak zachmurzenia i wegetacji sprzyjają jego działalności Wiatr w zależności od swej prędkości jest zdolny unosić mniejsze lub większe cząstki mineralne. Prędkości te większe są wyżej, a mniejsze w pobliżu ziemi. Prędkość wiatrów określa się za pomocą 12o skali Beauforta. siła wiatru m/s km/h oznaczenie sł niższe stopnie 0 0-0,2 0-1 cisza dym wznosi się pionowo 1 0,3-1,7 2-6 powiew dym lekko zbacza 2 1,8-3,3 7-12 słaby wiatr ledwie odczuwalny podmuch 3 3,4-5,2 13-18 łagodny wiatr poruszają się liście Średnie stopnie 4 5,3-7,4 19-26 umiarkowany wiatr poruszają się małe gałązki 5 7,5-9,8 27-35 świeży wiatr poruszają się gałęzie, ostre podmuchy 6 9,9-12,4 36-44 silny wiatr poruszają się konary 7 12,5-15,2 45-54 bardzo silny Wiatr mniejsze drzewa poruszają się z pniami 8 15,3-18,2 55-65 gwałtowny wiatr poruszają sie duże drzewa, utrudnione chodzenie sztormowe stopnie 9 18,3-21,5 66-77 wichura wiatr zrywa dachy, łamie silne pnie 10 21,6-25,1 78-90 silna wichura wiatr wyrywa drzewa z korzeniami 11 25,2-29,0 91-104 gwałtowna wichura silne niszczące działanie wiatru 12 ponad 29 ponad 104 huragan druzgocące działanie wiatru Siła wiatru zależy od prędkości i masy przemieszczanego powietrza. Najsłabszy wiatr, prędkość do 1 m/s może unosić tylko pyły, wiatry wiejące z prędkością 4 – 8 m/s mogą transportować ziarna piasku. Huragany, powyżej 30 m/s mogą przenosić drobny żwir. Przed wywiewaniem ziarn mineralnych z powierzchni ziemi skutecznie chroni powłoka roślinna. Zatem działalność wiatru jako czynnika geologicznego jest ograniczona głównie do obszarów pozbawionych szaty roślinnej i obszarów suchych. Przede wszystkim uwidacznia się na pustyniach. Działalność niszcząca wiatru przejawia się w dwóch procesach. Jest to: -
(…)
…: pył kwarcowy, minerały ilaste, weglan wapnia (10 – 30%) , limonit. Zawartość
węglanu wapnia decyduje o reakcji z HCl. Zawartość kalcytu może się zmniejszyć wskutek
przemycia przez wody opadowe.
Wymyty węglan wapnia koncentruje się na większej głębokości w postacitzw kukiełek lessowych.
Największe obszary pokrywa less w Chinach (miąższość pokrywy lessowej przekracza
miejscami100 m). Less ten powstał…
… i transportowały ku południowi, gdzie był osadzany. Lessy pokrywają
znaczne obszary środkowej i wschodniej Europy.
Skałd lessu: pył kwarcowy, minerały ilaste, weglan wapnia (10 – 30%) , limonit. Zawartość
węglanu wapnia decyduje o reakcji z HCl. Zawartość kalcytu może się zmniejszyć wskutek
przemycia przez wody opadowe.
Wymyty węglan wapnia koncentruje się na większej głębokości w postacitzw kukiełek lessowych…
… cząstki (poniżej
0,2 mm), ale mogą być przenoszone na wielkie odległości, np. w 1979 r w Polsce
odnotowano opad pyłu pochodzącego z Sahary. Silne i porywiste wiatry mogą unosić
ziarna drobnoziarnistego piasku na znaczną wysokość i przenosić na dużą odległość
Dla geologicznej pracy wiatru ważna jest prędkość przy powierzchni.
Wprowadzenie ziarna w ruch wymaga pewnej minimalnej prędkości, tzw prędkości…
… przez fale piasku, wydmy pustynne i
śródlądowe składają się zarówno z pyłu jak i piasku.
Wydmy spotyka się zarówno w klimacie suchym jak i wilgotnym.
Wysokość wydm nadmorskich wynosi od 20 do 30 m a nawet 70 m (zat. Biskajska).
Na Saharze i Turkiestanie często przekraczają 100 m. Wysokość wydm na
pustyniach może wyjątkowo dochodzić do 500 m, choć na ogół sięga kilkudziesięciu m.
Wydmy mają różne kształty…
... zobacz całą notatkę
Komentarze użytkowników (0)